Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Blaðsíða 68

staðfestast einnig nú í þessu sorgarhúsi, sem misst hefur svo ósegjan-
lega mikið ... Með þessari fullvissu að guð er í lífi og dauða hæli vort
og styrkur og hjálp í þrengingum margreynd, viljum vjer skiptast á
kveðjum í hinsta sinn á heimili hins látna vinar.
Það var út af þessum sálmi sem Lúther orti sinn kunna sálm „Ein’ feste
Burg ist unser Gott“ þar sem sálmurinn er tengdur Kristi og hér á landi er
sálmurinn þekktur í snillarlegri þýðingu Helga Hálfdanarsonar prestaskóla-
kennara (1824-1894) „Vor Guð er borg á bjargi traust“. Árið 1524 hafði
Lúther gefið út sálmabók ætlaða til safnaðarsöngs sem hafði að geyma 23
sálma eftir hann sjálfan. Það segir sína sögu að sex þeirra voru ortir beint
út af Saltaranum.
Ekkert rit Gamla testamentisins hefur notið slíkra vinsælda sem Saltar-
inn. Stundum er talað um hann sem mannsraddirnar í Biblíunni* * vegna þess
að í sálmunum eru það mennimir sem tala til Guðs, ákalla hann í angist
sinni, þakka honum björgun úr nauðum, lofsyngja hann fyrir undur sköpun-
arverksins, en harma líka á stundum að hann svarar ekki og virðist fjar-
lægur. Þar er líka að finna bölbænir sem ekki láta mjög kristilega í eyrum,
ekki er þar skortur á spekiorðum og þannig mætti halda lengi áfram að telja.
Fjölbreytnin sem þetta ritsafn hefur að geyma er hreint ótrúleg. Ekki er
fjarri lagi að þar sé að finna flest stef mannlegrar tilveru og þarf því ekki að
undra að mörgum hefur nýst þetta rit ákaflega vel sem bænabók.
Þjóðsöngurinnog áhrifín á menningu Islendinga
Áhrif sálmanna á menningu okkar íslendinga eru mikil - eins og raunar
meðal flestra þjóða hins gyðing-kristna heims. Það er sama hvort það er á
sviði bókmennta, tónlistar, kvikmynda eða einfaldlega tungumálsins. Alls
staðar hefur Saltarinn skilið eftir sig spor.
Það er því dálítið dæmigert að þjóðsöngur okkar íslendinga skuli ortur út
af sálmi úr Saltaranum, nánar tiltekið 90. sálmi. Sá lofsöngur var, eins og
flestir vita, ortur af Matthíasi Jochumssyni (1835-1920) fyrir þjóðhátíðina
1874 og bekkjarbróðir hans, Sveinbjöm Sveinbjömsson (1847-1926), samdi
lagið við texta Matthíasar en Sveinbjörn var þá búsettur úti í Edinborg.28
Bænamál Saltarans er, eins og áður segir, mjög fjölbreytt. Þar er að finna
margvíslegar gerðir harmasálma þ. á m. iðrunarsálma, einnig eru þama lof-
söngvar, þakkarljóð, spekiljóð, konungssálmar, Síonarljóð og helgigöngu-
ljóð eða pílagrímssálmar.
28 Um tengsl Sl 90 og þjóðsöngsins sjá Gunnlaugur A. Jónsson, Ritröð Guðfræðistofnunar 1990.
• Sjá Bo Gierts 1975, s. 96.
66