Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Blaðsíða 99

hins rómverska á sjöunda áratugnum fyrir Kristsburð varð Jerúsalem undir
rómverskri stjóm og síðan býsantíska heimsveldisins fram á sjöundu öld
núverandi tímatals (63 f. Kr. - 640 e. Kr.). Eftir það varð Jerúsalem undir
stjórn múslima meira og minna þar til Bretar bundu endi á yfirráð Ottóm-
anna árið 1917 ef frá eru taldar tvær aldir sem krossfarar réðu borginni
(1099-1291). Árið 1917 markar upphaf hins nýja ísraels með Balfour
yfirlýsingunni (the Balfour Declaration) þar sem lýst er yfir stuðningi Breta
við sjálfstætt ríki Gyðinga í Palestínu.3 Og enn í dag er tekist á um Jerús-
alem í deilum Palestínu-Araba og Gyðinga með ófyrirsjáanlegum örlögum
þessarar fornu borgar.
Ef Jerúsalem hefir í gegnum aldirnar öðlast helgi fyrir að vera aðsetur
arkarinnar og pólitískra valdamanna annars vegar og fyrir að halda velli
andspænis meintum (utanaðkomandi) óvinum fjarskalega ólíkra íbúa
hennar á löngum tíma hins vegar, þá er öllu merkilegra að hún hefir nánast
jafnlengi orðið fyrir bölbænum vegna spillingar enda þótt jafnan sé henni
hlíft að einhverju leyti fyrir meinta trúfesti fámenns hóps guðhrædds fólks.
Hér að baki liggur ævafom hefð sem oftar er kennd við nafnið Síon (Jerús-
alem) og felst í því að Guð Gamla testamentisins er sagður æðstur stjóm-
andi allra þjóða og guða og sá sem sigrar hvers konar ringulreið—fyrir til-
stilli konungs af húsi Davíðs.4 Og það eru ekki einasta stjórnmálamenn
heldur og prestar og falsspámenn sem oft kalla á guðlega íhlutun fyrir
athæfi sitt að skilningi spámannabóka Gamla testamenntisins. Guðinn
grípur þá gjaman til þess að refsa þeim sem vikið hafa af vegi hans með til-
styrk erlenda höfðingja. Þessir höfðingjar leggja þá borgina um leið í rúst
(sbr. Jes 4.2-6; Mík 3.9-12; Jer 23.14; 1 Makk 4.36-61). En hún er líka böð-
ulsvöllur þar sem hinir sönnu spámenn ísraels hafa verið leiddir fyrir ætter-
nisstapa eða spottaðir (sbr. Jer 26.20-23; 2 Kro 24.20-21, 36.13-16).
Þessi hugmynd um Jerúsalem sem deyðir sanna spámenn Israels er elsta
3 Sbr. t.d. Schein, ,Jerusalem,“ 463-473; Sarah Kochav, Israel: Splendors of the Holy Land ((London: Tha-
mes and Hudson, 1995), 92-93. Frekari skipting tímabilsins frá miðöldum til tuttugustu aldar er sem hér
segir: (640-1099 [Fyrsta tímabil Araba]; 1099-1291 [yftrráð krossfara]; 1291-1517 [yfirráð Mamelúka];
1517-1917 [yfirráð Ottómanna]) (Israel, 26-27).
4 Sjá J. J. M. Roberts, „Solomon’s Jerusalem and the Zion Tradition," í Andrew G. Vaughan og Ann E. Kill-
ebrew ritstj., Jerusalem in Bible and Archaeology: The First Temple Period (Society of Biblical Literature:
Symposium Series 18; Atlanta, GA: Society of Biblical Literature, 2003), 165, 167. Roberts fjallar einnig
um deildar hugmyndir um uppruna þessarar hefðar, en sumir, eins og Gerard von Rad, telja hana upprunna
á meðal Jebúsíta (Tlieologie des Alten Testaments, Band 2, Die Theologie der prophetischen Uberliefer-
ungen [Miinchen: Kaiser, 1960], 162-175); aðrir, t.d. Gunther Wanke, telja hefðina mun yngri eða síðari
en frá tíma Jesaja í Jerúsalem (Die Zionstheologie der Korachiten in ihrem traditionsgeschichtliclien
Zusammenhang (Beihefte zur Zeitschrift ftir die alttestamentliche Wissenschaft 97 [Berlin: Töppelmann,
1966]); sjálfur telur Roberts að hefðin sé upprunnin á tíma Davíðs og Salómons (ibid., 163-170; sjá einnig
163, n. 2-3).
97