Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Qupperneq 132

Hungurvöku. Með það í huga get ég varla samþykkt eins og hvern annan
sjálfsagðan hlut, að Skálholtsstaður sé gefinn annarri kirkju.109
Halldór Laxness hafði áður viðrað svipaðar skoðanir og biskupinn þó að
þeir gætu að öðru leyti varla talist neinir samherjar.110 Sumarið 1956 birti
hann grein í Þjóðviljanum þar sem hann veittist að lúterskum mönnum fyrir
það að efna til hátíðar til minningar um stofnun biskupsstóls í Skálholti án
þess að fulltrúar páfa og „almennrar kirkju“ væru þar viðstaddir.* * 111 Aldar-
fjórðungi síðar var skáldið enn við sama „heygarðshomið“.
Sumarið 1981 var þess minnst á árlegri Skálholtshátíð að þúsund ár voru
liðin frá upphafí trúboðs á íslandi. Af því tilefni skrifaði Halldór Laxness
aðra grein, að þessu sinni í Morgunblaðið (28. júní), undir fyrirsögninni
„Þegar hún Skálholtskirkja brann“.112 Þar sagði m.a.:
Mun hvorki „siðbót“ Lúters né aftaka Jóns biskups Arasonar hafa haft rétt-
arfarslegt gildi á íslandi né annarstaðar, heldur heyra einfaldlega undir bar-
ban; en við því eru eingin lög. Þar undir heyrir einnig upptaka slésvíkinga á
eignum íslensku kirkjunnar, og ekki hvað síst „ógildíng" á skálholtsgjöf
Gissurar biskups ísleifssonar sem vikið er að í upphafí þessa pistils.113
Skáldið klykkir síðan út með þessum orðum: „Ef á að endurreisa Skál-
holt verður það að gerast á réttum forsendum. Því þetta er gjöf Gissurar
biskups ísleifssonar til rómversk-kaþólsku kirkjunnar á Islandi.“114
Ekki er hér sagt berum orðum að páfinn sé eigandi Skálholts og annarra
fomra kirkjustaða á íslandi en í greininni er hann alls staðar nálægur í öllu
sínu veldi.
Grein Halldórs Laxness vakti að vonum athygli og sýndist sitt hverjum.
Blaðamaður Morgunblaðsins fór á stúfana og leitaði álits valinkunnra
manna. Einn þeirra var Hinrik Frehen, biskup kaþólsku kirkjunnar. Hann
taldi það alveg augljóst að „sögulega séð“ ætti „ríkiskirkjan“ ekki að vera í
Skálholti. En hann benti jafnframt á að í kirkjulögum væri venja að eftir
109 „Gissur gaf kaþólskri kirkju Skálholt, segir Jóhannes Gunnarsson Hólabiskup.“ Morgunblaðið 24. febr-
úar 1963, s. 10. Jóhannes biskup fékk bágt fyrir þessi orð sín í útvarpserindi sem Benjamín Eiriksson
flutti 21. apríl sama ár.
110 Jóhannes Gunnarsson kallaði Halldór Laxness „fráhvarfsmann" (svo að vægt sé að orði kveðið, á þýsku
Renegat) í bréfi sem hann skrifaði ritstjóra kaþólsks blaðs í Þýskalandi í tilefni af Nóbelsverðlaunum
skáldsins (Jahrbuch des St.-Ansgarius-Werkes fiir die katholische Kirche im Norden 1956, s. 46).
111 „Hæpin hátíð.“ Þjóðviljinn 5. júlí 1956. Greinin var síðar gefin út í Gjömingabók. Reykjavík 1959, s.
67-70.
112 Greinin „Þegar hún Skálholtskirkja brann“ var endurprentuð í bókinni Víð heygarðshornið. Reykjavík
1981, s. 146-154.
113 Halldór Laxness: „Þegar hún Skálholtskirkja brann“, s. 151.
114 Halldór Laxness: „Þegar hún Skálholtskirkja brann“, s. 153-154.
130