Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2005, Blaðsíða 101

(sbr. Opb 3.12b) í anda eftirvæntingar þeirrar sem lesa má um í bók Esek-
íels spámanns.
Það er ekki fyrr en á fjórðu öld að hin jarðneska Jerúsalem öðlast á ný
mikilvægi í hinum kristna heimi. Og þá ekki einasta sem borgin þar sem
Nasareinn lét lífið heldur var reistur frá dauðum eins og saga Lúkasar og
fleiri herma frá. Hvar þá staði mátti finna var á hinn bóginn hvorki skráð í
kristnum ritum né vitað á fjórðu öld frekar en í dag. Frásaga kirkjusagn-
fræðingsins Evsebíusar (260-340) af áformum Konstantínusar mikla um að
reisa kirkju á þeim stað þar sem Jesús hafði átt að rísa upp frá dauðum í Jer-
úsalem er sveipuð dulúð og ekki marktæk í sagnfræðilegum skilningi og er
því nokkurn veginn í samræmi við ævintýrum líkar hugmyndir guðspjall-
anna um upprisuna sjálfa. Sama er upp á teningnum þegar frásögu Evseb-
íusar víkur til hins meinta greftrunarstaðar Jesú sem hann telur vera þann
hinn sama og upprisunnar. í öllu falli er það fyrst frá tíma Konstantínusar að
pílagrímar leggja leið sína til Jerúsalem til að vitja meintra heilagra staða og
miðlægra í frásögum guðspjallanna af örlögum Jesú. Einn slíkur vafasamur
staður varð grundvöllur að byggingu kirkju til minningar um upprisuna,
Kirkja upprisunnar, (sem múslimir uppnefndu skítahraukinn (al-qumama) í
stað upprisunnar (al-qiyama)), en hinir kristnu í vesturvegi nefndu Grafar-
kirkjuna. Staðinn segir Evsebíus hafa legið undir braki og aur en staðsetn-
ingin er augljóslega hrein og klár tilviljun.13
f hversdagslegum skilningi hefir land biblíuslóðanna fyrir botni Miðjarð-
arhafs löngum verið hulið helgiblæ enda þótt sú dulúð sé oftar en ekki
blandin blóðslettum og nálykt átakanna sem þar hafa átt sér stað öldum
saman til þessa dags. Reyndar er landið ekki þekkt sem heilagt (terra
sancta) í kristnu samhengi fyrr en á tólftu öld.14 í raun er makalaust að
borgir og byggingar skulu njóta slíkrar virðingar þar sem þær standa eins og
kristallaðir saltstöplar á stríðsvelli áralangra blóðsúthellinga og valdabrölts.
Nema ef vera skyldi að blóðið helgi þessa fomfrægu borg? Þegar horft er til
baka yfir langa sögu Jerúsalemborgar þá tengist hún með einum eða öðrum
hætti jarðneskum veruleika: tilbeiðslu og stjórnmálalegum og trúarlegum
árekstrum. í Opinberunarbók Nýja testamentisins hefir hún misst þessa fót-
festu og skortir hana í sjálfu sér allt til daga Konstantínusar keisara. Það
liggur þá fyrir að spyrja í hverju helgi þessarar borgar hafi falist þessa heims
og annars á blöðum Opinberunar Jóhannesar?
13 Sjá Jonathan Z. Smith, To Take Place: Toward Tlieory in Ritual (Chicago, IL & London: The University
of Chicago Press, 1987), 74-83. Frásögn Evsebíusar er að finna í verki hans Vita Constantini.
14 Ibid., 77.
99