Þjóðmál - 01.09.2009, Síða 72

70 Þjóðmál HAUST 2009
eða sérstaklega útvalinn yfirmaður var til
leiðsagnar . Hann hafði lært lexíurnar sínar .
Ef einhver vildi ræða nánar við verka mann,
var einfalt að koma því í kring . Einn þeirra
var beðinn að stíga fram, en ef gesturinn
vildi tala við einhvern annan, þá var það og
í lagi . Allir í þessari deild voru sér þjálfaðir
í að tala við útlendinga og sendinefndir og
vissu ætíð rétt svör við spurningum . Þeir
gáfu ljómandi mynd af húsnæði sínu og af
kaupinu, af tryggingum og öðrum kjörum,
og gestunum fannst ætíð, að þeir væru svo
vel upplýstir, að þeir dáðust að því, hve hátt
menntunarstig sovétverkamanna var . Allt
gekk á sama hátt fyrir sig í samyrkjubúum
og sjúkrahúsum . Gestunum voru sýnd
sér stök fyrirmyndarsjúkrahús og barna-
heim ili . Á þeim síðarnefnda voru þriggja
til fjög urra ára börn, sem héldu tónleika .
Leið sögu maðurinn skýrði svo frá, að þetta
væru börn verksmiðjuverkamanna, sem
ættu heima eða ynnu í þessu borgarhverfi .
Einnig voru sumir gestir ráðstjórnarinnar
látnir skoða samyrkjubú í þorpinu Brovarí
skammt frá Kænugarði, en þar hafði verið
komið upp risastórum leiktjöldum, ef
marka má lýsingar sjónarvotta .52 Boðsferðir
Íslendinga til Kína eftir sigur kommúnista í
borgarastríðinu þar 1949 virðast hafa verið
skipulagðar á svipaðan hátt .
Íslenskir kommúnistar og sósíalistar
þurftu þó ekki að láta blekkjast . Nægar
heim ildir voru til á þeirri tíð um ógnarstjórn-
ina í kommúnistaríkjunum, og skal hér
aðeins fátt eitt nefnt . Morgunblaðið birti
til dæmis sumarið 1933 frásagnir breska
blaða mannsins Malcolms Muggeridge af
hung ur sneyðinni í Úkraínu .53 Nokkur
íslensk blöð gerðu útdrætti 1937 úr ferða-
bók franska rithöfundarins Andrés Gide
frá Ráðstjórnarríkjunum, þar sem hann
52 Arnór Hannibalsson: Moskvulínan, 252 .–253 . bls .
53 „Frá Rússlandi,“ Mbl. 19 . júlí 1933 .
lýsti biðröðum og vöruskorti í rúss nesk-
um borgum, flökkubörnum á vegum úti,
fáfræði þegnanna um önnur lönd og hinni
skil yrðislausu Stalínsdýrkun .54 Í Morg un ­
blaðinu 1937 sagði í löngu máli frá fjórum
nýlegum bókum um kúgun undir ráð-
stjórn, Som arbetare i Sovjet (Verkamaður í
Ráðstjórnarríkjunum) eftir sænska komm-
únistann Anders Bradlund, Onkel, giv os
brød (Frændi, gefðu okkur brauð) eftir
danska búfræðinginn Arne Strøm, I speak
for the Silent (Ég tala fyrir hina þöglu)
eftir rússneska fiskifræðinginn Vladímír
Tsjernavín og I was a Soviet Worker (Ég var
ráð stjórnarverkamaður) eftir bandaríska
komm únistann Andrew Smith .55 Nýja dag­
blaðið, sem framsóknarmenn gáfu út, birti í
ársbyrjun 1938 tvær greinar um lök lífskjör
í Ráðstjórnarríkjunum eftir Harry Levin,
sem verið hafði erindreki Kominterns á
Íslandi .56 Um svipað leyti og Halldór Kiljan
Laxness sendi Gerska æfintýrið í prentsmiðju
haustið 1938, kom út bókin Þjónusta,
þrælkun, flótti eftir finnska prestinn Aatami
Kuortti, sem verið hafði í þrælkunarbúðum
ráðstjórnarinnar við Hvítahaf . Í árslok 1940
birti Nýtt land kafla úr ritinu Í leynilögreglu
Stalíns (In Stalin’s Secret Service) eftir
Walter Krívítskíj, sem verið hafði liðsforingi
í leyniþjónustu ráðstjórnarinnar .57 Haustið
54 „Heim frá Sowjet,“ Lesbók Morgunblaðsins 10 . janúar
1937; „Sannleikurinn um Sovét-Rússland,“ Nýja dbl.
19 . janúar 1937; „Heim frá Sovét-Rússlandi,“ Abl. 1 . og
2 . mars 1937 (grein e . Johan Scharffenberg, sem birtist
upphafl . í Arbeiderbladet í Osló) . Einnig birtist kafli e .
Gide í Vöku 1939, 117 .–125 . bls .
55 Andrew Smith: „Ég var ráðstjórnarverkamaður …“ Mbl.
7 . janúar 1937; „Þriggja daga greinaflokkur . Bækur um
Rússland,“ Mbl. 1 ., 2 . og 3 . júlí 1937 . Einnig birtist útdráttur
úr bók Arnes Strøm í Stormi, 23 . og 31 . mars, 17 . apríl, 18 .
maí, 8 . júní, 1 ., 16 ., og 30 . júlí, 9 . og 24 . september, 20 . og
31 . október 1937 og 1 ., 14 . og 26 . maí, 4 . og 16 . júní, 8 . júlí,
9 . og 31 . ágúst 1938 .
56 Harry Levin: „Kjör rússneskra verkamanna,“ Nýja
dbl. 14 . janúar 1938; sami: „Hungurkjör rússneskra
verkamanna,“ Nýja dbl. 6 . mars 1938 .
57 „Ég var njósnari Stalíns,“ Nýtt land 29 . nóvember og 6 .
desember 1940 .