Þjóðmál - 01.09.2009, Qupperneq 91

Þjóðmál HAUST 2009 89
skemmtileg og aðgengileg lesning og góð
yfirsýn yfir skoðanir hans til ýmissa brýnna
málefna líðandi stundar, málefna sem varða
bæði fortíð, nútíð og framtíð þess Farsældar
Fróns sem hann fjallar um . Flest af því sem
hann fjallar um skiptir lesandann máli og
það er ákveðinn galdur að geta hrifið fólk
með sér í jafn fjölbreyttum skrifum og er að
finna í bókinni .
Hagfræði Pauls
Krugmans
Paul Krugman: Aftur til kreppuhagfræði: Krísan
2008, Elín Guðmundsdóttir þýddi, Urður
bóka félag, Reykjavík 2009, 168 bls .
Eftir Heiðar Guðjónsson
Paul Krugman er óvenjulegur hag-fræðingur . Hann auglýsir pólitískar
skoð anir sínar, hann er óhræddur við
sleggju dóma og hann er frábær penni .
Hann skrifar texta sem myndi sóma sér vel
í hvaða tímariti sem er, enda eru skemmti-
leg ar skír skotanir í kvikmyndir, og ýmis legt
úr dægurm enningu Bandaríkjanna (sem
þýðist þó misvel á íslensku) . Textinn er létt-
ur og skemmtilegur . Þýðingin á bók hans er
mjög góð og lipur aflestrar .
Bókin er hvorki löng né flókin . Þetta er
ágætis yfirferð um helstu atburði í heims-
búskapnum og á fjármálamörkuðum frá
árinu 1982 og hægt er að lesa sér til um
þetta atburðaríka skeið á einni góðri kvöld-
stund .
Krugman er harður Keneysisti . Það má
þó deila um hvað Keynes hefði fundist
um skrif hans og ég er viss um að honum
hefði mislíkað margt . Ég þekkti auðvitað
ekki Keynes, ekki frekar en Krugman, en
rit hans eru margræð og má túlka á ýmsan
hátt . Það er þó ljóst að Keynes lifði á allt
öðrum tíma en nú er . Þegar hann skrifar
höfuðrit sitt 1936 er hlutur hins opinbera
af þjóðarframleiðslu langt fyrir neðan 20%
en hafði fyrir stríð verið um 12% . Þegar
Keynes fer til Bandaríkjanna til að gefa
stjórn völdum ráð um hvernig þau eigi að
vinna bug á efnahagskreppunni er hlutur
hins opinbera um 10% af þjóðarbúskap
Banda ríkjanna . Keynes vildi alltaf að
gangverk markaðarins réði ferðinni og
myndi í dag, þegar hlutur hins opinbera af
hagkerfinu er kominn yfir 50%, líkt og á
Íslandi og í mörgum öðrum löndum, ekki
leggja til enn frekari ríkisútgjöld . Einnig var
Keynes harður á því að gullfótur væri besti
gjaldmiðillinn þegar til lengri tíma væri
litið, en Krugman lítur fram hjá því .
Krugman telur að kapítalisminn hafi sigrað
og í dag efist enginn um markaðs skipulag og
eignarrétt . Það er í mótsögn við ósk hans
um meiri ríkisafskipti og þá staðreynd að
stærstu þjóðir OECD eru núna með ríkið
sem helmingsþátttakanda í hagkerfinu .
Eins er langt síðan einkafyrir tæki voru lang-
stærstu fyrirtæki heims . SARAMCO, rík is-
olíufyrirtæki Saudi-Arabíu er með 10 falda
framleiðslu á olíu á við EXXON-Mobile,
sem er eitt stærsta einkafyrirtæki heims
og lang stærsta einkarekna olíufyrirtækið .
Stærstu fjárfest ingar sjóðir heims eru einnig
ríkis sjóðir, svo sem Seðlabanki Kína, ADIA
sem er fjárfestingasjóður Abu Dhabi,
Temasek frá Singapore og CALPERS, líf-
eyris sjóður starfsmanna Kaliforníufylkis . Ég
á bágt með að sjá þetta sem ótvíræðan sigur
kapítalismans .
Keynesistar eru ekki sammála peninga-
magnssinnum (e . monetarists), en af þeim
er Milton Friedman hvað þekktastur . Í
kafl anum „Hvernig alþjóðlega myntkerfið
virk ar“ er sérkennileg söguskoðun á þróun
mynt kerfis heimsins . Frekar en að kenna
styrjöldum um niðurbrot gullfótarins er
vísað til pólitískrar misbeitingar, sem væri
auðvitað ekki möguleg ef um hreinan gull-