Þjóðmál - 01.09.2009, Qupperneq 95

Þjóðmál HAUST 2009 93
skipta 0% vextir litlu, og skapa ekki þenslu,
þegar eignaverð lækkar um 15% á ári . Sagan
sýnir að framboð peninga, frekar en vextir,
ræður mestu um efnahagsframvinduna .
Þegar Krugman álasar Greenspan fyrir
að kynda undir verðbólum kemur hann
sér algerlega hjá því að minnast á að
grunnpeningamagn í umferð jókst að
meðaltali um 7% í tíð Greenspan, það var
langt yfir hagvexti og olli því eignaverð-
bólgu, en eftir 1995 spýtti Greenspan í
og jók grunnpeningamagn yfir 10% að
meðaltali á ári . Grunnpeningamagn er
síðan margfaldað í gegnum bankakerfið og
sá margfaldari jókst í ofanálag úr 6 í 12 í tíð
Greenspan . Það var peningamagn í umferð,
ekki vextir, sem réð ferðinni .
Af Íslandi er sömu sögu að segja . Frá
ár inu 2003 og þar til bankarnir hrundu í
októ ber 2008 jók Seðlabanki Íslands pen-
inga magn í umferð um 40% að meðaltali
á hverju ári . Svo eru einhverjir undrandi á
verð bólu á Íslandi og vilja kenna spákaup -
mennsku um hrun krónunnar!
Krugman talar um að verðbólga geti
læknað kreppuna, en verðbólga er afleiðing
aukningar á peningamagni í umferð . Hann
kemur sér algerlega hjá því að tala um
peningamagn í umferð per se . Í kaflanum
um hvað beri nú að gera segir Krugman:
„Augljós lausn er að setja meira fé í umferð .“
Hann telur hins vegar aðeins að það bjargi
fjár málakerfinu en ríkið þurfi síðan „að beita
gamalli og góðri Keynes-örvun“ . Hann
viðurkennir að slíkt hafi ekki bjargað Japan
frá stöðnun eða hnignun, en hafi þó komið
í veg fyrir mikla kreppu . Þarna er algerlega
horft fram hjá því að lánveitendur þurfa að
vera til staðar, og þegar Japan var í kreppu
var heimurinn í gríðarlegum uppgangi með
nóg af fúsum lánveitendum, og ennfremur
að lán þarf að greiða til baka og það bitnar
á framtíðarhagvexti . Krugman vill ekki
viðurkenna að meðöl hans duga ekki .
Þegar Krugman talar um umbætur á
fjármálakerfinu leggur hann ekki til hið
augljósa, að afnema ríkisábyrgð að fullu
og láta ábyrgðina í hendur inn láns eigenda .
Annar möguleiki sem myndi væntanlega
falla honum betur í geð væri að gera
innlánsbönkum að stunda enga áhættu-
sama starfsemi . „Separate the utility and the
casino .“ Breyta hreinlega greiðslumiðlunar-
kerfinu þannig að um óspennandi og
áhættulausa starfsemi sé að ræða sem
gangist undir strangt regluverk, en fái á
móti ríkisábyrgð . Fjárfestingabankar yrðu
þá aftur einkafyrirtæki sem gætu hæglega
farið á hausinn án þess að greiðslumiðlunar-
kerfi ríkjanna væri í hættu .
Það kristallast í orðum Krugman um
umbætur á fjármálakerfinu að hann er að
eltast við afleiðingarnar frekar en að skoða
orsakirnar „Ekki er nákvæmlega ljóst
hvernig næstu viðbrögð ættu að vera en
alheimsvæðing fjármálakerfisins hefur reynst
miklu hættulegri en við gerðum okkur grein
fyrir,“ ,skrifar hann . Þarna hefði frekar átt að
standa: „ . . . alheimsvæðing fjármálakerfisins
hefur sýnt hversu hættulegt það er að vera
með sjálfstæða peningastjórn“, þ .e . ef horft
er á reynslu allra þeirra sem verst hafa farið
út úr fjármálaumróti síðustu áratuga .
Lokakaflinn heitir „Máttur hug mynd-
anna“ og þar boðar Krugman endu rkomu
keynesískrar hagfræði, eins og hún hafi ekki
verið fullreynd . Þjóðhagfræði verður til með
skrifum Keynes en fyrir þann tíma einbeitti
hagfræðin sér að minni vandamálum og var
ekki að reyna að greina samspil hagkerfa
heimsins, heldur frekar einstök atriði í
markaðsskipulagi landa . Síðasta setning
bókarinnar gefur þó vonandi fyrirheit um
uppljómun hjá Krugman: „en ég trúi því
að einu hindranirnar í vegi velmegunar á
heimsvísu séu úreltar kennisetningar sem
hneppa mannshugann í fjötra“ . Þar á hann
vonandi ekki við að allir fari að hugsa eins
og hann, heldur frekar að hann sjálfur líti
upp úr eigin kennslubókum!