Orð og tunga - 01.06.1988, Page 77

Gunnlaugur Ingólfsson
Söfnun Orðabókar Háskólans
úr mæltu máli
1 Um efni greinarinnar
I þessaxi grein er fjallað um söfnun orða úr mæltu máli á vegum Orðabókar
Háskólans. I upphafi er bent á nauðsyn slíkrar söfhunar í orðabókarstarfi og
síðan drepið á orðasöfnun af þessu tagi á fyrri tíð. Síðan er lýst þeirri söfnun sem
fram hefur farið á vegum Orðabókarinnar, aðdraganda hennax og framkvæmd,
og reynt að lýsa stuttlega því safni sem af henni er sprottið, Talmálssafninu
svonefnda, einkennum þess og efni. Loks er vikið að væntanlegri tölvuskráningu
Talmálssafnsins og frekari söfnun úr mæltu máh.
2 Inngangur
Orðabók Háskólans hefur nú starfað á fimmta tug ára og lengst af þeim tíma
hefur verið unnið að sama meginverkefninu: söfnun orða í sögulega íslenska orða-
bók frá 1540 og fram til vorra daga. I þessu skyni hafa verið lesin jrfir og orðtekin
rit frá þessum tíma, einkum prentaðar bækur, og segja má að nú hafi verið kom-
ist yfir allt sem máli skiptir frá siðskiptatímanum og fram um fyrri heimsstyrjöld
en að auki hefur allmikið efni frá síðustu áratugum verið orðtekið þótt ærið verk
sé þar óunnið enn. Segja má að orðtakan sé eilíft viðfangsefni, henni verður
haldið áfram þó að undirbúningur að samningu og útgáfu verksins sé hafinn og
hún verður hér eftir sem hingað til einn af föstum þáttum orðabókarstarfsins.
En orðtaka prentaðra rita er ekki einhlít til að komast yfir orðaforða máls-
ins. Einnig hefur verið leitað fanga í óútgefin rit, ýmiss konar handrit, þ.á m.
orðabækur og orðasöfn í handritum. Síðast en ekki síst hefur um áratuga skeið
verið safnað úr mæltu máli og í því sem hér fer á eftir, er ætlunin að freista þess
að gera nokkra grein fyrir þeim þætti í starfsemi Orðabókar Háskólans.
Orðaforða málsins er ekki allan að finna í orðabókum og ekki heldur í öllum
þeim bókum sem skrifaðar hafa verið á málinu. Mörg svið mannlegra viðfangs-
efna verða út undan því að bókmenntaiðjan endurspeglar ekki með beinum hætti
öll þau svið sem mannleg viðfangsefni og reynsla ná til. I mæltu máli lifir því
65