Orð og tunga - 01.06.1988, Side 142

130
Orð og tunga
• Hægt er að viðhafa verkaskiptingu eins og best hentar miðað við þann
mannafla sem vinnur að verkefninu hverju sinni.
I grófum dráttum skiptist greiningarferlið í fimm áfanga. I fyrsta áfanga eru
sjálf notkunardæmin skráð og heimildarbundin auðkenni þeirra greind auk þess
sem sagnmynd dæmisins er komið fyrir í aðgreindu sviði. I öðrum áfanga situr
formgerðarleg greining í fyrirrúmi, form- og setningargerð sagnarinnar er greind
svo og textaumhverfi hennar. I þriðja áfanga tekur við merkingarleg greining
dæmanna og innbyrðis röðun merkingarþátta. I fjórða áfanga er komið fyrir
millivísunum milli tengdra afbrigða. I Cmmta áfanga er loks skorið úr um gildi
einstakra dæma með tilliti til orðabókartextans, hvort dæmi eigi að birtast þar
eða ekki. Annar áfangi sker sig úr að því leyti að þar er að mestu hægt að greina
hvert dæmi fyrir sig án tillits til annarra dæma, en í síðari áföngum ákvarðast
greiningin mjög af samanburði dæmanna.
Meðferð sérsafnanna í greiningarferlinu er óhjákvæmilega nokkuð önnur þótt
áfangaskiptingin sé sú sama. I fyrsta lagi á ekki við að taka hvern og einn seðil
(hverja og eina umsögn) til sjálfstæðrar greiningar. Sum talmálsummælin eru
þess eðlis að þau standa ekki undir sjálfstæðri greiningu, þótt þau geti haft
þýðingu í tengslum við önnur ummæli sem lúta að sama efni. Þegar svo háttar
til fer best á því að sameina tengdar umsagnir í einu dæmi. I orðasöfnunum
getur ein umsögn (einn seðill) tekið til tveggja eða fleiri atriða sem ekki verða
sameinuð og fer þá best á því að skipta greiningu umsagnarinnar í aðgreind
dæmi. Þá er þess að geta að oft er ástæða til að umorða, stytta og einfalda
umsagnir sérsaCianna (einkum Talmálssafnsins), þótt í öðrum tilvikum sé rétt
að láta óbreytt orðalag haldast. Frekari grein fyrir ólíkri meðferð safnanna verður
gerð við lýsingu einstakra greiningarsviða liér á eftir.
4.1 Fyrsti áfangi: Auðkenni dæmis
Fyrsti áfangi greiningarinnar er bundinn sviðum sem lúta að auðkennum dæm-
isins (notkunardæmis eða umsagnar). Sviðin eru þessi:
númer Fast númer á dæmi. Númerið gegnir því hlutverki að greina dæmin
hvert frá öðru og er jafnframt lykilsvið í greiningunni.
dæmi Notkunardæmi eða umsögn. Dæmi úr Ritmálssafni eru tilgreind í staf-
réttri mynd eins og þau koma fyrir á orðtökuseðli. Metið er hvort umsagnir
Talmálssafnins eru tilgreindar orðrétt eftir seðli eða ekki. Orðréttar um-
sagnir í Talmálssafni eru auðkenndar með tilvitnunarmerkjum.
form Það form sem er á orðmynd sagnarinnar í notkunardæmi (tilgreint með
samræmdum ritliætti).
heimild Heimildarskammstöfun eins og hún birtist á seðli með hverju dæmi
fyrir sig. Allar talmálsumsagnir eru sameinaðar í skammstöfuninni Tms.,
en þar sem ástæða er til er að auki tilgreindur sá landshluti eða þau svæði
sem um er að ræða.