Orð og tunga - 01.06.1988, Page 169

Jón Hilmar Jónsson: Sagnorðagreining Orðabókar Háskólans
157
berja
v
berja
adsciscit Dativum instrumenti et Accusativum
objecti ... ut: at beria fiskinn sleggiunni.
(JÓGrvOb.); fl9 Lýist fiskr ef leingi er barinn. málsh.
(GJ., 209); mi9 var hann látinn berja fisk.
(JÁÞj. II, 441); f20 Loks þurfti að berja í nestið þjóðh.
góðan harðfisk, baka kokur og pottbrauð, gera
ost og sjóða fornkjot, sem þá var venjulega
reykt, hangið kjot svo feitt sem kostur var
á. (Skírn. 1931, 66). ■ 4. róa (kröfiuglega) á
móti e-u fml9 *eldharðan borðum austan vind, DJ
/ upp eftir náðum. (SBrLj. I, 103); ml9 Þeir
eiga ljótan landsynninginn að berja. (Isl. 2,
69); msl9 *Þungt er útnyrðinga lífs að berja.
(GThLj. I, 6); f20 að lemja og berja harðan
mótvind allan daginn með árum. (Ægir. 1907,
49). ■ 5. slá [gras] (við óhagstœð skilyrði) ET
$19 Þegar svo líðr að slættinum mega bændr
leigja verkamenn til að berja af þúfunum in fáu
strá. (Skuld. 1880 nr. 125, 255); $20 Ekki munu
menn ávallt hafa farið fúsir frá slættinum
heima til að berja þúfurnar prestsins. (Múlaþ.
1969, 110).
berja e—ð áfram: berja e-ð blákalt áfram
knýja e-ð fram ml9 Vér erum komnir hér á il
þíng til þess, að berja hlutina blákalt áfram.
(Alþ. 1855, 662).
berja e-ð fram: ■ 1. halda e-u (ákaft) fram,
staðhæfa e-ð ml9 En ef prestastéttin yfir hofuð Hi
að tala er svo fátæk í samanburði við alþýðu,
sem sumir eru að berja fram, þá... (Alþ. 1849,.
401); f20 En þetta er barið fram án nokkurs
samanburðar við onnur lond og aðrar þjóðir.
(Arnf., 129); f20 ég er ekki vanur að berja
fram neina bolvaða vitleysu. (MagnStefBréf.,
88); berja e-ð blákalt fram a. halda e-u ij
óhikað fram ml9 Eg álít nú að vísu óþarft að
svara því marga, sem barið hefur verið fram
blákalt á móti nefndarálitinu. (Alþ. 1855, 424);
mi9 lækningamennirnir berja það fram blákalt,
að kláðinn sje innlendur. (Norðri. 1858, 65);
mi9 Allt fyrir það barði hann lygina blákalt
fram. (Þús. I, 341); mi9 þegar skynsamir
menn berja fram meiningar sínar blákaldar
ástæðulítið. (LKrVestl. II 1, 59 (1846)); mi9 að
berja aðra eins vitleysu blákalt fram. (Isl. 2,
16); »19 Herra Jón ólafsson barði það blákalt
fram, að spítalagjaldið af síld þeirri, sem
síðastliðið ár (1880) aflaðist hjer við land, muni
nema 25.000 kr. (Skuld. 1882, 2); $19 sem nú
berja það blákalt fram, að kláðinn sé upprættr.
(Skuld. 1878, 91); $19 Þau þ: vísindin] berja
það fram blákalt að tvisvar tveir séu fjórir
hvernig sem við látum. (Sunnf. II, 5); $19 Það
dugar ekkert að berja það blákfilt fram ...
að uppástungur í þessa eða aðrar áttir, sjeu
rangar. (Dagskrá. 1897, 226); h. knýja e-ð fram
ml9 hvad órýmilegt þad væri sem þeir vildu
berja fram blákallt. (Snp. I, 74); ml9 þeir vilja
berja það fram blákalt með logum. (Norðurf.
II, 71); ml9 það getur opt verið, að menn vilji
hleypa breytíngaratkvæðum til umræðu, og
berja þau fram blákold. (TíðÞjf., 73). ■ 2. tuí
e-u fram með hörku ml9 Eg ætla samt ekki að GJ
vera að berja fram þessa uppástúngu okkar,
ef þíngið sér eitthvert annað ráð betra. (Alþ.
1855, 907); $19 Hefði jeg ... viljað berja fram,
að ummæli mín i fundarboðinu skyldu gilda.
(ísaf. 1888, 210).
berja e—ð inn í e—n: beita hörku til að
láta e-n læra e-ð f20 þessari borg er lýst í GJ
landafræði minni (sem er sú bezta landafræði
á íslenzku, eins og eg hefi sagt, því það dugir
ekki annað en berja það inn í þá). (Arnf., 134);
f20 það sem hann kunni, og það var mikið,
barði hann inn í okkur. (Skírn. 1923, 72).
berja e—ð í e—ð: berja augun í e-ð verða hj
starsýnt á e-ð ml9 Bretar borðu helzt augun í
liðsending Napóleons. (Isl. 1, 101).
berja e-ð í gegn: knýja e-ð fram m20 sem GJ
ráðherrann hafði á sínum tíma lofað þessu
plássi og síðan barið í gegn á alþíngi. (HKLSj-
fólk., 454).
berja e-ð niður: kveða e-ð niður með
hörku fml9 að ef slíkar meiningar ekki eru GJ
barðar niður hjá almúga. (BThLj. II, 193);
ml9 þóktust sumir finna reykjarlykt, en aðrir
borðu það niður. (JÁÞj. II, 275); berja e-ð
blnkalt niður m20 en allt tal hennar um það iT
barði karl blákalt niður. (ÞTEyfs. I, 35).
berja e—ð saman: ■ 1. slá á e-ð svo að það
þjappast saman f20 Sé steypan vel barin saman, AJ
getur steinninn staðið án þess að skaddast.
(Bún. 1903, 297); fm20 Þegar fer að hækka
í tunnunni, er gott að berja kjotið saman
með sleggju. (JSigMatr., 64). ■ 2. smíða e-ð
(af vanefnum) ml9 Þegar einhvur smídisgripur