Orð og tunga - 01.06.1988, Side 188

176
Orð og iunga
reynd urðu árin níu því endanlega lauk hann við TgX árið 1986 (Knuth 1986c).
TgX er annað tveggja meginforrita sem Knuth samdi á þessum árum. Hitt
er METRFONT. METRFONT og TgjX vinna saman. Með METRFONT eru búin til
letur sem TgjX notar við að brjóta um texta. Knuth notaði sjálfur METRFONT
til að búa til eina leturætt sem hann nefndi „Computer Modern“ og er það letur
oftast notað við setningu í TgX. Ekki er það þó skilyrði því TgX getur unnið
með hvaða letur sem er.
TEjX-hugbúnaðurinn er allur „í almenningseign“. Knuth hefur birt forritin og
hverjum og einum er heimilt að nota hugbúnaðinn eins og honum þóknast og án
endurgjalds. Það er sérstakt þegar þess er gætt að TgjX er jafnframt eitt besta
forrit sinnar tegundar sem völ er á, ef ekki það besta.
2 Hvernig vinnur TgiX?
TgjX er setningarkerfi eins og fyrr segir. Með setningax- og umbrotsforritum geta
notendur sagt til um útlit ritsmíða sinna, skáletrað orð eða feitletrað, breytt
leturstærð og gert annað sem má verða til að prýða ritsmíðar og auka gildi þeirra.
Með einhverju móti þarf að tilgreina slíkar breytingar í þeim ritum sem forritin
vinna með. Tvær aðferðir hafa einkum verið notaðar til þess.
Fyrri aðferðin, sem jafnframt er hin eldri, er sú að nota sérstakar merkingar
til að greina frá því hvar útliti skuli breytt. Umbrotsforritið les þessar merkingar,
greinir þær frá textanum sjálfum og sér um að prentarinn eða annað frálagstæki
fái viðeigandi skipanir. Dæmi um slík forrit eru kerfi þau sem runnin eru frá
nrof f-kerfinu í UNIX-stýrikerfinu. I þeim hefjast stýriskipanir ætíð á punkti sem
hafður er fremst í línu. Þetta tákn vax valið þax eð lítil hætta var talin á að
punkt væri venjulega að finna á þessum stað í textanum. Svo dæmi sé tekið þá
væri skipun um að skáletra eitt orð gefin með því að rita
skipun um að
. sk
skáletra
eitt orð
Hér táknar . sk að skáletra eigi þau orð sem koma fyrir í næstu línu. Þar er
aðeins eitt orð og því verður það skáletrað. í hverju riti skiptast því á merkingar
og texti og er það umbrotsforritsins að greina á milli skipana og texta.
I ritvinnslukerfum þeim sem rutt hafa sér til rúms á einmenningstölvum hefur
verið farið inn á nokkuð aðra braut. Þar hefur verið reynt að fela sniðmerkin
og birta á skjánum mynd af ritinu sem fer nokkuð nálægt því að vera sú sem
birtist á prentara þegar ritið er prentað. Sú stefna hefur verið nefnd á ensku
WYSIWYG sem er skammstöfun fyrir „What you see is what you get“. Falin
sniðmerki kallast sniðtákn og eru notuð í kerfum eins og WordPerfect, Word o.fl.
Ef skáletra á orð í WordPerfect er það gert með því að styðja á aðgerðahnappinn
F8, rita síðan orðið og styðja síðan á F8 að nýju. Hægt er að skoða sniðtáknin í
WordPerfect með því að bregða sér í svonefndan „skoðunarham“ en ekki er það
hægt í öllum ritvinnslukerfum.