Orð og tunga - 01.06.1988, Side 206

194
Orð og tunga
einfaldlega með því að fá breytistærðunum mismunandi gildi. Þennan eiginleika
METRFONT hefur Knuth nýtt sér til hins ýtrasta í gerð „Computer Modern“
letursins.
imrlO imbxlO imslttlO
u# xJieight slani monospace vair curve vair-corr 20/36pt 155/36pt 0 false 8/36pt 30/36pt 1/36pf 21.3/36 pt 160/36pt 0 false 13/36p< 46/36pt 1.5/36 pt 21/36pí 155/36pt 1/6 true 22/36pt 25/36pt 0 pt
Tafla 7: Gildi breytistærðanna í þrem leturtegundum (pt = punktar).
4.3 „Computer Modern“ letrið
Letur það sem Knuth teiknaði fyrir TgjX ber heitið „Computer Modern“ eins
og fyrr er sagt. Hugtakið módern í leturfræðum er nokkuð misvísandi því hér
er ekki átt við dæmigert 20. aldar letur heldur letur sem á rætur að rekja til
18. aldar. Hér er reyndar ekki ætlunin að rekja sögu leturgerðar (sjá Johnson
1966) en stikla má á nokkrum stærstu áföngunum. Fyrsta lausaletrið í biblíu
Gutenbergs var gotneskt letur eða brotaletur sem lengi síðan var ráðandi letur
í Þýskalandi. Er prentlistin festi rætur á Italíu urðu til nýjar leturgerðir sem
að hluta sóttu fyrirmyndir sínar í rómverskt letur (svonefnt antikvaletur) og að
hluta til skriftar (skrifletur, sem síðar þróaðist í skáletur). Módernu letrin eru í
reynd afsprengi antikvaleturs en bera eftirfarandi sérkenni:
• Gerður er mjög skýr greinarmunur á grönnum og breiðum línum í stöfunum.
Grönnu línurnar verða allt að því hárfínar og nefnast oft hárlínur.
• Horfið er frá því að herma eftir eðfilegri fjaðurskrift en stefnt að „geometr-
ískara“ stafasniði. Þetta kemur kannski hvað greinilegast fram í o-inu. I
módernu letri er o-ið samhverft um lóðréttan ás en svo er ekki í hefðbundnu
antikvaletri. Þar hallar miðjuásinn um —30° eða svo.
• Loks eru það þverstrikin (,,serifs“) á stafleggjum. I módernu letri nálgast
þeir einnig hárlínulögun og mynda skörp horn við stafleggina.
Helstu brautryðjendur hins móderna leturs voru tveir, Frakkinn Firmin Didot
(1764-1836) og ítalinn Giambattista Bodoni (1740-1813). Módern letur tíðkast
enn. En hér skal ítrekað að þetta er ekki dæmigert 20. aldar letur. Það á sér
hins vegar langa hefð í vísindalegu prentverki, ekki hvað síst í stærðfræði, enda
er það væntanlega helsta ástæða þess að Knuth valdi að leggja þetta letur til
grundvallar við gerð Computer Modern letursins.