Orð og tunga - 01.06.2008, Page 47

Jón Hilmar Jónsson: í áttina að samfelldri orðabók
37
ar aðgerðir eru ekki bundnar við stök atriði, þær geta einnig beinst að
afmörkuðum efnisþáttum og einkennum og þá gjarna byggst á úr-
vinnslu og greiningu nýrra gagna. Jöfn og stöðug endurnýjun, sem
gerð er sýnileg gagnvart notendum, er til þess fallin að vekja áhuga
þeirra og traust á orðabókarlýsingunni og ljá henni æskilegan fersk-
leika.
Nýir valkostir við miðlun orðabókarlegra upplýsinga hafa einnig
áhrif í þá átt að skerpa athygli notenda. Myndefni getur gegnt veiga-
miklu hlutverki og komið fram á margvíslegan hátt, m.a. stutt við
skýringar í rituðu máli, hreyfimyndir geta lýst samsettu atferli (svo
sem ýmiss konar verklagi og vinnubrögðum) betur en nokkur orð,
og myndræn auðkenning efnisatriða lífgar upp á orðabókartextann.
Hljóðefni hefur stóraukið gildi þeirra upplýsinga sem veita má um
framburð orða, og það má einnig nýta til stuðnings rituðum skýring-
um á orðafari sem lýtur að hljóðum í ýmsum myndum. Galdurinn er
í því fólginn að flétta þessa miðlunarkosti saman á sem haganlegast-
an hátt. Með markvissri notkun mynd- og hljóðefnis má einnig sækja
lengra en áður inn á svið alfræðilegra upplýsinga og koma fyrir ýmiss
konar fróðleik í tengslum við orðabókarefnið.
3.2 Sveigjanleg umgjörð orðabókartextans
Gagngerasta breytingin sem leiðir af tilkomu rafrænnar miðlimar
orðabókarlegra upplýsinga er þó fólgin í því að þar með er rofin sú
fasta umgjörð sem orðabókartexinn óhjákvæmilega hefur í prentaðri
orðabók. Segja má að með því opnist dyr í allar áttir. Meðferð flettulist-
ans sýnir þetta í einfaldri mynd. Hann þarf ekki lengur að koma fram í
fastri röð, og reyndar þarf hann ekki að birtast sem slíkur því notand-
inn getur einfaldlega ritað þá flettimynd sem hann hefur valið, séð
þá lýsingu sem þar er á bak við og eftir atvikum fetað sig áfram í leit
að frekari upplýsingum. En það getur verið gagnlegt að hafa flettulist-
ann fyrir augunum, eiga þess kost að velja viðeigandi flettu án þess að
rita hana í leitarreit, sjá þann orðaforða sem stendur næst leitarorðinu
í stafrófsröð eða orðmyndunarlega o.s.frv. Flettulistann má auk þess
flokka á ýmsa vegu án tillits til flettustrengsins sjálfs, t.d. málfræði-
lega eftir orðflokki og jafnvel (ef viðeigandi greining hefur farið fram)
merkingarlega eftir hugtaki eða merkingarsviði. Slík greinimörk má
svo eftir atvikum tengja saman til að hnitmiða leitina enn frekar.