Orð og tunga - 01.06.2008, Blaðsíða 91

Baldur Jónsson: Klambrar saga
81
Vorgeschichte). Hann skrásetti þá alla, ritaði skýringar með og kall-
aði hvern hlut því nafni sem honum var kennt á fundarstað. Safnið í
Hamborg lét gera vandaðar teiknimyndir af þessum munum, og hafa
þær nýlega (2003) verið birtar í ritsafninu Úr torfbæjum inn í tækniöld
á vegum Örlygs Hálfdanarsonar bókaútgefanda. Hverri mynd fylgir
íslenskt heiti og stuttur skýringartexti sem Árni Björnsson þjóðhátta-
fræðingur hefir samið eða þýtt eftir frumgögnum frá Hans Kuhn. -
I fyrsta bindi þessa verks eru tvær myndir sem þetta mál varða. Við
aðra þeirra stendur klambra en við hina klömbrufleygur. Þær eru af grip
sem Kuhn fékk úr dánarbúi Benedikts Hermannssonar (1845-1918) í
Reykjarfirði á Hornströndum sumarið 1927.
Við fyrri myndina er þessi lýsing (bls. 451): „Klambra. Hún er í
tveim hlutum úr tré og haldið saman með hnoðnagla úr járni. Fleyg-
urinn nefnist tugga".
Heitið klambra er tekið úr gögnum Hans Kuhn, sömuleiðis orðið
tugga um fleyginn (klambrarvegginn), en við teikninguna af honum
hafði Kuhn aðeins skrifað þýska orðið Keil. Ámi þýddi það með orð-
inu klömbrufleygur sem hann bjó sér til.37 Sú samsetning er því frá lok-
um 20. aldar, en orðið klambra hefir verið notað norður á Hornströnd-
um 1927 og fleygurinn heitið tugga eins og sams konar fleygur í hefli.
Austur í Mýrdal hét áhaldið líka klambra en fleygurinn matur.38
Loks má geta þess hér að til er eitt dæmi um tilbrigðið klembra í
sams konar merkingu, þ.e. 'klemma'. Um það verður fjallað síðar.
4.2.4 Merkingin 'hleðsluhnaus'
Klambra kemur seint fram í þessari merkingu og mun þá vera stytting
á orðinu klömbruhnaus. Það er því að vissu leyti annað orð en klambra í
hinum merkingunum þremur.39
Á18. og 19. öld voru alls konar heiti á hleðsluhnausum, þar á með-
al klumbuhnaus og hnakkahnaus. Þeir virðast hafa verið sömu gerðar og
klambrarhnaus, eins og Magnús lögmaður Ólafssonar skýrði það orð
37Svo sagði Árni mér í símtali 27.5. 2004, þegar ég spurðist fyrir um þetta. Ég þakka
honum fyrir að hyggja sérstaklega að þessu fyrir mig.
38Þegar ég spurði Þórð Tómasson, safnvörð í Skógum, um heiti á þessum hlut í
samtali 6.6. 2004, kom honum ekki annað í hug í fyrstu en „klambrarveggur" (úr
bókum), en þegar ég nefndi „mat", kannaðist hann við það heiti en ekki við „tuggu".
39Hér kemur upp alþekkt álitamál um „polysemy" og „homonymy" sem ekki verð-
ur rætt frekar hér.