Orð og tunga - 01.06.2008, Blaðsíða 52

42
Orð og tunga
frá nánustu og skýrustu venslum (samheitum og andheitum) og það
orðafar sem þannig er markað síðan tengt saman í stærri merking-
arheildir undir hugtakaheitum. Þar gegna sameinandi lykilorð m.a.
virku hlutverki, eins og áður var nefnt. í því sambandi hafa orðasam-
böndin nokkuð ólíka stöðu. Hin fastari þeirra, svo sem orðtök, inni-
halda lítt eða ekki sameinandi liði og hafa því ekki virku hlutverki
að gegna á sama hátt og lausari sambönd eins og orðastæður. Orða-
pör, þ.e. sambönd með hliðskipuðum orðum af sama orðflokki (amstur
og erfiði, tryggur og fylgispakur, dafya og þroskast) hafa líka nokkra sér-
stöðu gagnvart öðrum orðastæðum. Þau geta endurspeglað samheiti
en merkingarvensl þeirra eru þó lausari í sér, svo að samtenging orða
á þeim grunni spannar gjama víðara og grófara merkingarsvið.
Merkingarvenslin sem efni orðanetsins birtir má rekja og túlka á
mismunandi vegu, og hinn merkingarlega skyldleika má að nokkm
leyti marka af því hversu margar tengingar vitna um samband flettn-
anna og hversu nærstæð þau lykilorð em sem tengja þær saman. Slík-
ar tölulegar upplýsingar opna möguleika á að lýsa merkingarvenslum
innan orðaforðans á mun fíngreindari hátt en venja er til í orðabókar-
lýsingu.
4.4 Formlegar og málfræðilegar eigindir flettnanna
Það leiðir af samhengi orðanetsins við lýsingu orðasambanda og sam-
ræmdri framsetningu þeirra að hinar formlegu eigindir em frá upp-
hafi grunnþættir orðbókarefnisins. Með því að fara með sagnasam-
bönd og önnur föst orðasambönd sem fullgildar flettur er hægt að
viðhafa málfræðilega mörkun á flettimyndunum og ná þannig fram
víðtækri og nákvæmri greiningu og flokkun flettulistans (sjá Þórdís
Úlfarsdóttir 2006). Á grundvelli slíkrar greiningar má auðveldlega fá
yfirsýn um tiltekna formskipan, t.d. sagnarsambönd með andlagi í
tilteknu falli, hvort heldur sem er gagnvart einstökum sögnum eða
innan flettulistans í heild. Eftir því sem greiningu orðanetsins vindur
fram gefst svo kostur á að tengja hin formbundnu einkenni við merk-
ingarlega greiningarþætti og þá hvort heldur sem er skoða einstak-
ar formgerðir í merkingarlegu ljósi eða virða fyrir sér merkingarlega
samstætt orðafar með hliðsjón af formgerð.
Aðgreining orðflokkanna er að sjálfsögðu einnig tiltæk til flokkun-
ar flettulistans og sem viðbótargreinimark gagnvart einstökum merk-