Orð og tunga - 01.06.2008, Síða 79

Baldur Jónsson: Klambrar saga
69
klambra upp 'hrófa upp', en ljóst er að hann hefir jafnframt í huga að
klambur (hk.) og klambra (kv.) merki 'ísstykki' og blandar þessu sam-
an. Nokkra skýringu á misskilningi sr. Björns Halldórssonar má finna
hér á eftir (sjá 4.2.1). Svipaðar hugmyndir hafði samtímamaður hans,
Hannes biskup Finnsson (sjá Kristján Eldjárn 1953:152), og eitthvað
hefir sá skilningur verið á kreiki síðar.
Jón Helgason (1967:138) segir þetta „unojagtigt og misforstáet" og
vísar í ritgerð Kristjáns Eldjáms. Jón bendir á (1967:103) að skýringar
sr. Björns séu oft rangar eða mjög óvissar, þegar hann fæst við sjaldgæf
orð, og láti hugmyndir um orðsifjar villa sig. Notkunardæmi búi hann
til sjálfur.
Orðabók Háskólans hefir eitt dæmi um orðið klambraveggur (ritað
svo), sem haft er um hrófatildur í óeiginlegri merkingu, lélega rök-
semdafærslu eða þvíumlíkt: „þannig er nú hruninn klambraveggur
greinasmiðsins".12
2.3.2 klambrarhnaus
Orðið klambrarhnaus kemur miklu síðar fram. Það er haft um torf-
hleðsluhnaus og er einungis kunnugt af þremur heimildum frá 18.
öld, en þeim ber ekki saman.
Þetta orð er á tveimur stöðum í orðabók Jóns úr Grunnavík (í AM
433 fol.). Á öðrum staðnum er þýðingin „cespes eodem modo, scilicet
forma cubica, factus" og fylgja tvær rissmyndir sem minna á kvía-
hnaus. Á hinum staðnum (u. hnaus) er þýðingin „cespes qvadratus
forma factus".13
Önnur heimild er orðabókarhandritið Lbs. 225 4to (bls. 131), rit-
að um 1780 með hendi Hannesar biskups Finnssonar. Þar er latneska
skýringin „cespes qvadratus", en engin athugasemd um að átt sé við
lélegan hnaus eða frosinn moldarköggul. Líklega hefir Hannes stuðst
við orðabók Jóns úr Grunnavík (sbr. Jón Helgason 1926:122), en vand-
séð er hvers vegna hnaus með teningslagi er kenndur við klömbur.
Skýringin er ef til vill sú að þeir Jón og Hannes hafi aldrei fengist við
torfhleðslu og ekki þekkt aðra hnausa en kvíahnaus.
12Dæmið er úr deilugrein sem birtist í Norðanfara, 4. árg. 1865:15, og nefnist „Svar
móti svari". Höfundurinn, „E. Th.", mun vera sr. Einar Thorlacius (1790-1870), pró-
fastur í Saurbæ í Eyjafirði, sbr. íslenzkar æviskrár 1:386.
13Hér er farið eftir uppskrift Jakobs Benediktssonar í vörslu OH.