Orð og tunga - 01.06.2008, Síða 80

70
Orð og tunga
Magnús lögmaður Ólafsson, mágur Hannesar biskups, hafði aðra
hugmynd um lögun klambrarhnauss. í bréfi til Guðmundar Péturs-
sonar, dags. 16. apríl 1780, segist hann halda að klambrarveggr hafi
verið svínfylking „hver allt eins var sköpuð og klambrarhnaus eður
triangel", segir hann (sjá Kristján Eldjárn 1953:153). Þessi lýsing kemur
heim við það sem sr. Guðlaugur í Vatnsfirði nefndi klembruhnaus seint
á 18. öld og við köllum nú klömbruhnaus (sjá Guðlaug Sveinsson 1791).
Myndun orðsins klambrarhnaus er ótvíræð, en nafngiftinni má velta
fyrir sér. Margeir Jónsson (1924:17-18) taldi að hnausinn, sem hama
kallar reyndar klömbur-(hnaus), hefði „fengið nafn sitt af hnausflag-
inu, sem þrengist saman til annars endans, og hefir verið „klömb-
ur"lagað". En Kristján Eldjám (1953:154, 2. nmgr.) taldi að lmausinn,
sem hann kallar þá klömbruhnaus, hefði verið svipaður í laginu og hálf
klömbur, annar kjálkinn, og fengið nafn sitt af því. Úr þessu verður
ekki skorið hér.
Um samsetninguna klambrarhnaus eru aðeins tiltæk fyrrnefnd
dæmi frá 18. öld, ekkert eldra og ekkert eftir 1780. Orðið klömbruhnaus
virðist leysa hana af hólmi og er ríkjandi eftir miðja 19. öld.
3 Fleirtöluorðið klömbrur
í þessum kafla verður gerð grein fyrir tilkomu þessarar síðbomu fleir-
tölumyndar og notkun hennar, einnig í samsetningum.
3.1 Beyging og notkun
Smám saman hefir komist los á hina fomu beygingu orðsins klömb-
ur, og mun tvennt hafa stuðlað að því. Áhaldið klömbur var gert úr
tveimur aðalhlutum, og það hefir ýtt undir fleirtölunotkun orðsins
(sbr. orðið skæri). Hitt er það að mörg kvenkynsorð enda á -ur í nf.
og þf. ft. Eftir breytinguna klömbr > klömbur hefir mönnum fundist hin
nýja, tvíkvæða mynd vera fleirtölumynd með endinguna -ur, en þá
vantaði r í stofninn til samræmis við þágufallið klömbrum og eignar-
fallið klambra. Til að bæta úr því var r-i skotið inn í nefnifalli og þolfalli:
klömbrur. Þannig kemur upp nýtt fleirtöluorð: