Skagfirðingabók - 01.01.2016, Blaðsíða 175

„Á KRISTS YSTA JARÐAR HALA“
175
ungum prestsefnum eða prestum
sem lent höfðu í vandræðum. Ýmsar
heimildir eru fyrir því að Guðmundur
hafi þótt ofsafenginn í skapi og skjótur
til illdeilna og orðaskipta, einkum
framan af ævi, og eru til bréf bæði frá
Guðbrandi biskupi og eftirmanni hans,
Þorláki Skúlasyni, þar sem fjallað er um
vandræði Guðmundar og vandað um við
hann. Í bréfi frá Guðbrandi biskupi til
sonar síns á Þingeyrum kemur fram að
Guðmundur hafi eignast barn í lausaleik
og átt í sambandi við fleiri en eina konu.
Biskup biður Guðmundi vægðar og
segist í bréfinu einnig hafa skrifað séra
Halldóri Þorsteinssyni, presti á staðnum,
bréf þessu viðvíkjandi. Í bréfinu til Páls
segir m.a.:
Um Gvönd Erlendsson skrifa eg síra
Halldóri til. Ekki vil eg vera með þeim,
sem slétta yfir hans illa breytni, en það
ráðlegg eg, honum sé ekki þyngt í móti
lögum. Hingað til hafa valdsmenn ekki
sektir haft né fengið af einföldu legorði,
þó maður grípi til stelpu; nóg er Stóri-
dómur þungur, þó hann standi; … Er
mér sagt, að eftir þær báðar stelpur þá
hafi Gvöndur tekið aflausn í einu. Því
er það ekki rétt að þrengja honum nú
til opinberrar aflausnar, og vilji síra
Halldór mér hlýða, þá vil eg, hann veiti
honum privatam absolutionem [þ.e.
aflausn einslega].17
Í áðurnefndri bókmenntasögu Páls
Vídalíns er sagt frá því að Guðmundur
hafi eignast barn með almúgakonu,
fengið síðan andstyggð á henni og ort
um hana kímið klámkvæði. Kvæðið stóð
í vegi fyrir því að hann fengi vígslu til
prests, en málum var bjargað á þann
veg að Guðmundur sneri kvæðinu eftir
biskups skipan, útslétti það sem ljótt var
og lastmælafullt og fékk svo prestdæmið
á Möðruvöllum.18 Í öðru af tveimur
bréfum Þorláks biskups Skúlasonar er
varða skapofsa Guðmundar segir m.a.:
Svo og hefði eg óskað af Guði og
yður, að þér hefðuð með friðsemi og
hógværum anda, afsakað yður og yðar
æru, svo sem kristnum ber, en ekki
með slyddubréfum, skætingsorðum
eður ofstopa, svo sem sjá var á þeim
bréfsorðum. Ég bað séra Erlend föður
yðar, þann tíð, að afráða yður soddan
ofsa. Guðs andi útheimtir af oss ... að
vær sem þjónum Guði, í því heilaga
embætti, skulum ekki vera reiðigjarnir,
heldur góðlyndir og þar fyrir áminni
ég yður ... að þér elskið frið, spekt og
hógværð við hvörn mann, án ofsa og
ofstopa ... mér þykir þér of oft eiga í
þeim þrætum við ýmsa, því bið ég yður
þar að að gjöra í Jesú nafni.19
Bréfið var skrifað 1629, tveimur árum
áður en Guðmundur var sendur til
Grímseyjar. Annað skjal er frá því í ágúst
1631, en þar er greint frá því að Þorlákur
biskup hafi þurft að stilla til friðar milli
Magnúsar Ólafssonar í Laufási og
sonar hans Benedikts annars vegar og
Guðmundar hins vegar, vegna ölyrða
sem fallið höfðu á milli Guðmundar og
17 AM Fasc. LXX 13, sbr. Páll Eggert Ólason, Menn og menntir IV, bls. 756−757.
18 Páll Vídalín, Recensus, bls. 38. – Því miður hefur kvæðið ekki varðveist svo kunnugt sé.
19 Bréfabók Þorláks biskups Skúlasonar. Reykjavík: Þjóðskjalasafn Íslands, 1979, bls. 4.