Skagfirðingabók - 01.01.2016, Page 191

MINNINGARTAFLA GÍSLA JÓNSSONAR Í HÓLADÓMKIRKJU
191
vorið 1838 til Margrétar dóttur sinnar í
Neðra-Ási. Hann dó 13. nóvember 1838
og er grafinn í Hólakirkjugarði.
Gísli var fjöllærður maður, m.a. í
íslenskum fræðum. Hann hafði nokkra
hneigð til fræðimennsku eins og hann
átti kyn til og skrifaði ýmislegt upp. Hann
átti óvenju mikið safn bóka og hand-
rita, bæði úr fórum Finns Jónssonar afa
síns, en einkum þó Halldórs konrektors
tengdaföður síns; má segja að Gísli hafi
tekið við gamla skólameistarasafninu
á Hólum.3 Gísli varðveitti þessi gögn
á miklum upplausnartíma og miðlaði
þeim síðar áfram, einkum til frænda síns
Finns Magnússonar í Kaupmannahöfn.
Það sem eftir var af safni Gísla tvístraðist
að honum látnum, en þá var komið fram
undir miðja 19. öld og vaxandi áhugi
fyrir slíkum hlutum.4 Gísli var einnig
lögfróður og tók að sér málarekstur fyrir
menn.
Finnur Magnússon
leyndarskjalavörður
FINNUR MAGNÚSSON (1781–1847)
fæddist í Skálholti og ólst þar upp að
hluta. Foreldrar hans voru Magnús
Ólafsson (1728–1800) síðar lögmaður
að Meðalfelli í Kjós, og kona hans
Ragnheiður Finnsdóttir (1749–1831),
biskups í Skálholti, Jónssonar. Magnús
lögmaður var bróðir Eggerts Ólafssonar
náttúrufræðings og skálds og Jóns
Ólafssonar fornfræðings. Finnur lærði
hjá Hannesi Finnssyni (1739–1796)
biskupi, móðurbróður sínum, og varð
stúdent 1797. Hann hóf síðan nám í
Hafnarháskóla, en flosnaði upp frá námi
1799 og var á þeim árum mjög hneigður
til skáldskapar. Hann kom til Íslands
1801 og var lengst af í Reykjavík, fékkst
þar við ýmislegt, var m.a. bæjarfógeti um
tíma. Hann fór utan 1812 og hóf brátt
að sinna fornritafræði. Varð frami hans
í Kaupmannahöfn skjótur. Hann varð
prófessor að nafnbót 1815, var skipaður
í Fornminjanefndina 1816, í Árnanefnd
1822, var löngum í stjórn Hins íslenska
bókmenntafélags og oft forseti þess.
Var varaforseti Fornfræðafélagsins og í
ritnefnd þess frá 1828. Hann hóf störf
í Leyndarskjalasafninu 1823 og varð
forstöðumaður þess (leyndarskjala-
vörður) 1829. Það var mikil virðingar-
staða.
Finnur var heiðursfélagi í grúa vís-
indafélaga um allan heim. Hann var
mjög starfsamur og samdi fjölda rita um
ýmsar greinir íslenskra fræða. Í seinni tíð
hefur mikið verið gert úr því að flest rit
hans séu nú úrelt, og er þar oft bent á
verk hans Runamo og runerne (1841),
þar sem hann las dróttkvæða vísu úr
bergsprungum. Rétt er þó að halda því
3 Bækur skólans sjálfs gengu eftir 1802 til Hólavallarskóla, síðar Bessastaðaskóla 1805 og Reykjavíkurskóla
1846. Eitthvað af þeim er í safni Menntaskólans í Reykjavík (Heimir Þorleifsson: Saga Reykjavíkurskóla 2,
Rvík 1978, 10). Sjá einnig vefsíðu Menntaskólans í Reykjavík, um sögu Bókasafnsins Íþöku.
4 Hugsanlegt er að síra Benedikt Vigfússon (1797–1868) á Hólum hafi komist yfir hluta af handritasafni Gísla.
Benedikt keypti Hóla 1824, fluttist þangað 1825, tók svo við prestakallinu eftir Gísla og var prestur á Hólum
frá 1828 til dauðadags, 1868. Benedikt »var vel gefinn, átti margt handrita, heppinn læknir, búsýslumaður
mikill og gerðist auðmaður hinn mesti á Norðurlandi«, segir í Íslenzkum æviskrám. Í ferðabók Konrads
Maurers, frá sumrinu 1858, kemur fram að hann fékk ýmis handrit hjá síra Benedikt. (Konrad Maurer:
Íslandsferð 1858, Rvík 1997, 165–173).