Skagfirðingabók - 01.01.2016, Qupperneq 47

KAUPMANNSHJÓNIN Á SAUÐÁRKRÓKI
47
heppilegt væri að stinga upp mó og sýni
voru send suður til þess að láta meta
gæði. Nú var kjörin stjórn sem í sátu
Haraldur formaður, Sigurður Sigurðsson
sýslumaður, Friðrik Hansen og Sigurður
Þórðarson kaupfélagsstjóri; skipun
stjórnarinnar sýnir að hefðbundin póli-
tísk þrætubók hefur verið lögð til hliðar;
það heitir á nútímamáli að „þverpólitísk
samstaða“ ríkti um málið. Ákveðið var
að taka upp mó í landi Skarðs strax
utan Gönguskarðsár í mýrum sem
þar voru meðfram veginum upp frá
gömlu brúnni yfir ána. Og þetta var
ekkert smáræðismagn. Stjórnin bauð út
móskurðinn sem átti að nema allt að
3.000 tonnum af blautmó. Þeir sem tóku
verkið að sér voru Agnar Baldvinsson,
Friðvin Þorsteinsson, Þorvaldur Jónsson
og Valdimar Konráðsson. Tugir manna
skráðu sig fyrir hlut, en hlutafé var 6.500
kr. Fyrsta árið voru tekin upp 1.515 tonn
af blautum mó. Kostnaður við það var kr.
14.200.00, en mór var einungis seldur
fyrir 7.157.50 kr. Tapið var því mikið.
Stjórnin ábyrgðist 6.200.00 kr. víxil.
En þetta var kjarabót fyrir bæjarbúa.
Tonnið af mó kostaði 38 kr., en fyrir
kolatonn þurfti að snara út 80–100 kr.
Sumarið 1942 kviknaði í mómylsnu
á þurrkvelli úti á Eyri og varð af mikill
eldur. Slökkviliðið mætti undir forystu
Guðmundar Sigurðssonar, Munda Gull,
og náði það tökum á eldinum. Árið
1944 voru seld 73 tonn af mó, líklega
fyrningar frá fyrri árum, en þá var verðið
komið upp í 170 kr. tonnið. Sótt var
um styrk syðra vorið 1941 og fékkst
hann, 30 kr. á hvert tonn, þó ekki meira
en 6.000.00 kr. Það ætti að hafa leyst
stjórnarmenn undan víxilábyrgðinni.
Félagið virðist hafa lognast út af 1945.
Í fórum Haraldar hefur varðveist bók
þar sem er „Skrá um gjafir til Elliheimilis
í Skagafirði“. Þar eru skráð framlög
einstaklinga og félagasamtaka árið
1931 og síðan 1943–45, auk tekna af
merkjasölu, alls kr. 17.605.99 (Óskráð
gögn á HSk.). Þetta er nokkurt fé, en
óvíst er hvernig því var varið.
Búnaðarfélag Sauðárkróks var stofnað
3. október 1927 og var fyrsti formaður
þess Kristinn P. Briem, en Harald-
ur tók við keflinu um 1930 að ætla
má og gegndi formennsku fram á 6.
áratug aldarinnar. „Samt lagði ég lítið
til búnaðarstarfa, nema hvað ég átti
hest nokkuð lengi, jú, og reyndar átti
ég kú, en það tekur því varla að nefna
svoleiðis. Það áttu allir kýr á Króknum á
þeim árum. En ég hefi alltaf haft áhuga á
ræktun. Finnst það ganga seint að rækta
upp Nafirnar, þó hefur nokkuð munað
í áttina í seinni tíð.“ Búnaðarfélagið
beitti sér fyrir að glæða áhuga bæjarbúa
á matjurtarækt og grasrækt og varð vel
ágengt; garðar stækkuðu og sífellt fleiri
spreyttu sig á ræktun grænmetis. Félagið
keypti dráttarvél með jarðvinnslutækjum
1929 eða svo, og sláttuvél að hálfu á
móti einum félagsmanna. Dráttarvélin
var lánuð félagsmönnum án endurgjalds.
Páll Þorgrímsson fylgdi vélinni og var
betri en enginn. Þá beitti félagið sér fyrir
byggingu kartöflugeymslunnar sem var
tekin í notkun 1937.
Haraldur átti ríkan þátt í stofnun
Verslunarmannafélagsins á Króknum og
hann sat í stjórn Talsímafélagsins 1920–
1950 er það var lagt niður; hann var eins
konar óopinber framkvæmdastjóri þess
félags sem var stofnað 1906 þegar öldur
risu hátt um símamál og mektarmenn
héraðsins munu þá beinlínis hafa