Ráðunautafundur - 15.02.1999, Síða 26

. RÁÐUNflUTflFUNDUR 1999
Breyttar áherslur í byggðamálum
Bjarki Jóhannesson
Byggðastofnun, þróunarsviói
NÝTT STARFSVIÐ ÞRÓUNARSVIÐS BYGGÐASTOFNUNAR
Þróunarsvið Byggðastofnunar var nú í sumar flutt frá aðalstöðvum Byggðastofnunar í Reykja-
vík norður á Sauðárkrók. Jafnfiramt var álcveðið að fara inn á nýjar brautir í starfsemi þess.
Þetta ræðst m.a. af nýjum aðstæðum, sem kalla á nýjar lausnir. Því má segja að með flutn-
ingnum hafi orðið nokkur þáttaskil í framkvæmd byggðastefnumrar hér á landi.
Hið nýja þróunarsvið tók formlega til starfa á Sauðárlcróki 1. júlí og telur nú fímm starfs-
menn. Enginn starfsmanna þróunarsviðsins flutti með því frá Reykjavílc, en eimi flutti ffá
Akureyri. Fjórir nýir starfsmenn hafa því verið ráðnir.
Ég hef verið ráðinn forstöðumaður sviðsins. Ég er menntaður sem skipulagsfræðingur,
verkfræðingur og arlcitelct, ég hef starfað að slcipulagsmálum hérlendis og erlendis, síðast tíu
ár í Svíþjóð, þar sem ég vann meðal annars að svæðaskipulags- og evrópumálum. Meðal
annars vann ég að skipulagi svæða við Eyrarsundsbrúna, sem nú er í byggingu, og mati áhrifa
hennar á uppbyggingu og atvinnulíf á Skáni. Guðmundur Guðmundsson er landfræðingur að
mennt, hefur starfað alls 17 ár hjá Byggðastofnun. Hann hefur m.a. unnið að svæðisbundnum
byggðaáætlunum. Þórarinn Sólmundarson er búffæðikandidat að mennt, hefur starfað við
kennslu í hagfræðigreinum við Bændaskólann á Hólum og áður sem landbúnaðarráðunautur
hjá Búnaðarsambandi Skagfirðinga. Ingunn H. Bjarnadóttir er landfræðingur og hefur nýlega
Iolcið mastersnámi í háskólanum í Cork á írlandi. Helga D. Ámadóttir hefúr m.a. lokið mast-
ersnámi í evrópufræðum og starfað að ferðamálum hjá Evrópusambandinu í Brussel.
NÝTT BYGGÐAMYNSTUR
Fóllcsflutningur frá landsbyggðinni til höfuðborgarsvæðisins er að verða alvarlegt vandamál
hérlendis. Fyrirbærið er reyndar ekki nýtt. Fólksflutningur var mjög mikill um miðbik aldar-
iimar, en síðan dró úr honum um sinn. Þá komst á jafnvægi, sem hélst um nokkuð skeið. Á
síðasta áratug hafa flutningar til höfuðborgarsvæðisins aukist á ný. Jafnframt hefur íbúum
fælckað víðast hvar á landsbyggðinni og störfum hefur einnig fældcað, einkum í landbúnaði og
fiskveiðum.
Það er því elcki að furða þótt spurt sé hvort eitthvert vit sé í byggðastefnunni. Miðað við
reynslu undanfarinna ára freistast maður til að svara þeirri spumingu neitandi. Ef betur er að
gáð er málið kannski ekki svo einfalt. Forsendur búsetu breytast, gamlar lausnir á byggða-
málum duga eklci lengur, heldur kalla nýir tímar á nýjar leiðir.
Þegar ég hóf mastersnám í skipulagsfræði í Bandaríkjunum var sagan af bænum Caliente
eitt það fyrsta sem ég las. Þegar jámbrautirnar vom lagðar í Bandaríkjunum voru notaðar eim-
reiðar, sem þurftu að stoppa með stuttu millibili til að taka vatn og eldsneyti. Þá urðu til bæir
eins og Caliente, sem byggðu tilvist sína á þjónustu við járnbrautirnar. Þegar dísel- og raf-
knúnar járnbrautir lcomu til sögunnar hættu lestarnar að stoppa í Caliente og bærinn dó, ásamt
fjölda svipaðra bæja.
Byggð verður til af einhverri orsölc. Hún gegnir einhverju þjóðfélagslegu hlutverki, sem