Ráðunautafundur - 15.02.1999, Blaðsíða 37

29
skoða nánar íslenskan veruleika. Við könnun þá sem nefnd var í upphafi greinarinnar og gerð
var meðal framhaldsskólanema á Austurlandi komu í Ijós ýmis forvitnileg atriði, sem ekki síst
snerta landafræði þeld'CÍngarinnar.
Könnunin fór þannig fram að lagður var fyrir nemendur listi með allmörgum spurningum,
senr snerust urn reynslu þeirra og áform um nám, starf og búsetu. Auk þess voru þeir spurðir
hvaða áliersiur þeir myndu vilja leggja kæmust þeir í aðstöðu til að hafa áhrif á stefnu heima-
byggðar sinnar, og loks inntir eftir viðhorfum til byggðastefnu og verkaskiptingu rikis og
markaðar. Svörin voru stöðluð fyrirfram eftir því sem hægt var, eins og tíðkast með
spurningakannanir í félagsvísindum, en einnig gefinn kostur á óstöðluðum svörum þegar við
átti. Listinn var lagður fyrir á skóiatíma með samþykki og aðstoð skólastjómenda og kennara i
skólunum þremur - Menntaskólanum á Egilsstöðum (ME), Verkmenntaskóla Austurlands á
Neskaupsstað (VA) og Framhaldsskóla Austur-Skaftafellssýslu (FAS)f
Alls fengust 214 svör, þar af 100 úr ME, 62 úr VA og 52 úr FAS. Úrtakið er um
þriðjungur af öilum dagskólanemendum þessara þriggja skóla og telst því vel marktækt.
Nokkru fleiri strákar en stelpur svöruðu (113/101). Langflestir voru á aldrinum 16-19 ára, en
um 15% svarenda voru tvítugir eða eldri.
Reynsla nemendanna af atvinnulífinu er nokkurn veginn í samræmi við það hvaðan þeir
koma. Tæp 40% hafa reynslu af landbúnaðarstörfúm, sem kannski eru enn sterkasta vígi
hinnar þöglu þekkingar. Unt 60% hafa einhvern tíma unnið í fiski - frystihúsin eru það sem
næst lcemst chaplinskum Nútíma í íslenskum sjávarbyggðum - og tæp 80% segjast hafa
prófað almenna verkamannavinnu. Um fimmtungur strálcanna hefúr prófað að sækja sjó, en
stelpur bafa fremur reynslu af verslun og öðrum þjónustustörfum. Flest hafa semsagt þreifað á
starfsumhverfi heimabyggðar sinnar með einu eða öðru móti.
Áfornt um nám og framtíðarstarf skiptast eftir kyni á fremur hefðbundinn hátt. Stelpur
líta helst til uppeldis- og kennslustarfa ellegar starfa í heilbrigðisgeiranum, meðan strákar eru
spenntir fyrir greinum tengdum tækni og iðnaði. Þarna kemur fram afgerandi munur milli
skóla. þannig að verkmenntaskólanemamir eru jákvæðari gagnvart iðnaði. Það væri samt of-
mælt að segja að stóriðjustörf heilli ungmenni Austurlands: Þvert á móti eru þau meðal óvin-
sælustu starfa þegar fólk er spurt beint um eigið starfsval. Stóriðja er þar á bekk með fisk-
vinnsiu, sem afar fáir geta hugsað sér að gera að starfsvettvangi sínurn. Þrátt fyrir allar sínar
þrengingar lenti landbúnaðurinn talsvert ofar á vinsældalistanuin. Vinsælustu starfsgreinamar
eru hins vegar þjónustugreinar. Þarna er nokkur kynskipting á ferðinni: Konur eru mun já-
kvæðari gagnvart ferðaþjónustu og öðrum þjónustugreinum, sem og smáiðnaði, heldur en
stóriðju.
Við val á framhaldsnámi virðist sem það skipti einungis minnihlutann miklu máli að auð-
velt sé að fá starf í heimabyggð í rökréttu framhaldi af náminu (3. mynd). Fólk velur sér
starfsvettvang fyrir lífið áður en það ákveður hvar það vill búa.
Þegar spurt er um hvort þau geri ráð fyrir búsetu áfram í byggðarlagi sínu að námi loknu
kemur í ljós að einungis minnihluti telur slíkt líklegt eða öruggt (4. mynd).
Nemendur höfundar i námskeiöinu Byggöalandafræöi á liaustmisseri 1998 útbjuggu spurningalistann og komu
gögnum á stafrænt form. Skólastjórar og kennarar i framhaldsskólum á Austurlandi skipulögðu könnunina á
vettvangi og skulu einkum nefndir Eyjólfur Guðmundsson (FAS), Jón Ingi Sigurbjömsson (ME) og Liija
Aðalsteinsdóttir (VA). Könnunin var gerö með aðstoð og fjárstyrk Háskólanefndar Sambands sveitarfélaga á
Austurlandi og veitti Óðinn Gunnar Óðinsson starfsmaður nefndarinnar verulega aðstoð. Ennfremur veitti
Aðstoðarmannasjóður Háskóla íslands styrk til að ráða Óskar Eggert Óskarsson, landfræðinema, til að halda
utan urn verkið. Höfundur færir öllum ofangreindum aðilum þakkir.