Ráðunautafundur - 15.02.1999, Side 113

105
að plægja eftir yfirdreifingu. í þessu tilfelli var áætluð vinna við að jafna úr hraukunum með
flaggrind. 3 klst./ha. Hraukar þeir sem dreifarinn skilur efitir sig halda vel í sér jarðklaka sem
geta tafið fyrir vorvinnslu. Kostnaður við að jafna ruðningum eftir enduruppgröft (miðað við
fyrrgreindar magntölur) getur numið um 25-40000 kr/ha með jarðýtu (Haukur Júlíusson,
munnleg heimild).
NOTKUN KASTHJÓLA VIÐ SKURÐAHREINSUN
Erlendis er algengt að nota kasthjól til að hreinsa upp úr framræsluskurðum. Áhugavert þótti
að gera nokkra könnun á hvort og hvemig slík tækni ynni við aðstæður hér á landi. í sam-
vinnu við fyrirtækið Þór hf. var í maí 1996 ákveðið að flytja inn til reynslu búnað frá ítalska
fyrirtækinu „Bruni Macchine Agricole“ sem hefur sérhæft sig í framleiðslu á slíkum tækjum.
Sótt var um styrk frá Framleiðnisjóði til að gera athuganir á „nýrri“ tækni við framræslu og
var verkefnið styrkt með kr 500 þúsund. Ákveðið var að velja tæki af millistærð, þ.e. með um
65 cm þvermál á kasthjólinu, m.a. vegna þess að stærri tæki þurfa meira vökvaflæði en flestar
gröfur ráða hér við. Tækið var fyrst reynt með því að tengja það við meðalstóra „traktors-
gröfu“ á gröfuarminn. Til þess þurfti að útbúa sérstök millistykki og vökvaúttök. Strax kom í
Ijós að til að tækið vinni á botngróðri skurðanna verður ökuhraði að vera mjög lítill, eða innan
við 1 km/klst., en að jafnaði eru hjólagröfur ekki með svo lítinn ökuhraða eða „skriðgír“. Að
auki er hliðarþyngdin það mikil með kasthjólið svo utarlega að skurðbakkamir höfðu tilhneig-
ingu til að gefa eftir. Því næst var tækið tengt á beltagröfuarm, en gröfumar hafa bæði nægi-
legt vökvaflæði og og burðargetu vegna hliðarþyngdar. Gerðar vom nokkrar atrennur í að
hreinsa skurði með þessum hætti, en í öllum tilvikum var árangurinn mjög ófullnægjandi.
Ástæðurnar voru einkum þær að hjólið náði ekki að kasta leðjunni með fullnægjandi hætti upp
úr skurðinum, þar sem skurðir hér eru almennt dýpri en tækið virðist vera hannað fyrir. I öðm
lagi var erfítt að halda hjólinu stöðugu í skurðbotninum, vegna þess að bakkamir em eðlilega
ekki það sléttir. Niðurstaðan var í stuttu rnáli sú að við hefðbundna túnskurði hentaði þessi
tækni ekki þar sem bæði vinnugæði og afköst væra ófullnægjandi og afkastageta belta-
gröfunnar nýttist betur með því að grafa með skóflu á hefðbundinn hátt.
í framhaldi af þessari athugun er rétt að geta þess að á markaði erlendis eru tæki sem eru
af allt öðrum stærðarflokki og mun öflugri en hér að ffaman greinir. Til að mynda framleiðir
franska fyrirtækið CMS vökvaknúin keilulaga kasthjól eða sívalninga sem eru allt að 1,2 m í
þvermál. Þeir eru tengdir við bómur á beltagröfum, geta bæði grafið nýja skurði og hreinsað
upp úr eldri skurðum. Þessi búnaður þarf mjög mikið vökvaflæði, eða allt að 230 1/mín, og
verður að setja á gröfurnar allt að 140 hö aukaaflvél. Við hreinsun skurða þeytir hjólið frá-
kastinu langt inn á spilduna en hafa má nokkur áhrif á dreifmguna með því að breyta dreifingu
geislans. Afköst þessa búnaðar eru mjög mikil og er rætt um 3-600 m á klst. Aukabúnaður á
gröfuna er nokkuð kostnaðarsamur og er rætt um allt að 7 milljónir kr í því sambandi. Mjög
áhugavert væri að fá slíkan búnað til reynslu hér á landi og hafa viðræður verið um það verið
hafnar.
UMRÆÐUR OG ÁLYKTANIR
Mikið verk er fyrir höndum, að koma framræsluskurðum í viðunandi horf. í því sambandi
hefur verið slegið fram að lengd framræsluskurða á ræktunarlöndum séu um 20-25 þús. km.
Þá benda athuganir til að magn uppgraftar á lengdarmeter, þegar kemur að eðlilegu viðhaldi,
sé um 0,7-1,2 m3. Full ástæða er til að leita að hagkvæmari tækni og verklags til að hreinsa
skurði og jafna uppgreftrinum yfir spilduna. Frumathuganir bentu til að efnainnihald upp-
graftar sé með heldur lægra sýrastig en á spildunum og að kalítölur geti verið nokkra lægri.
Ræktunarathugun í pottum með „hreinum“ uppgrefti sýndu lægra spírunarhlutfall og einnig