Ráðunautafundur - 15.02.1999, Qupperneq 231

223
RAÐUNAirmFUNDUR 1999
Samræming fóðurefnagreininga
Tryggvi Eiríksson
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
Og
Bjöm Þorsteinsson
Bœndaskólanum á Hvanneyri, búvísindadeild
INNGANGUR
Um þessar mundir eru rúmlega 30 ár frá því að skipulagðar efnagreiningar á gróffóðri hófust
hér á landi. Það var haustið 1967 þegar Rannsóknastofhun landbúnaðarins og Búnaðarfélag
Islands stóðu fyrir töku heysýna hjá bændum um allt land(4). Síðan tók Rannsóknastofnunin
alfarið við verkefninu. Var þetta unnið að hluta til sem rannsóknarverkefni næstu fjögur árin,
þar sem ýmsum upplýsingum var safnað samhliða efnagreiningunum. Árin 1971-1972 hóf
rannsóknastofa hjá Ræktunarfélagi Norðurlands undirbúning að fóðurgildismælingum og
bauð í framlialdi af því efnagreiningaþjónustu á fóðri(9). Það var svo 1975 sem rannsóknastofa
Bændaskólans á Hvanneyri hóf einnig að veita þessa þjónustu(2). Var starfsemi fyrir heyefna-
greiningar rekin af þessum aðilum tii ársins 1996 þegar Ræktunarfélag Norðurlands (RN)
lagði starfsemina niður og gerður var samningur við Bændaskólann á Hvanneyri um að þeir
yfirtækju rekstur og verkefni RN. Það stóð aðeins í eitt ár þar sem eldd urðu frekari efndir á
samningnum og Búnaðarsamband Eyjafjarðar (BSE) keypti rekstur og tæki og hefur síðan
þjónustað Eyjafjarðarsvæðið. Á síðasta sumri ákváðu Bændaskóliim á Hvanneyri (HVE) og
Rannsóknastofnun landbúnaðarins (RALA) að vinna sameiginlega að þessu verkefni.
MÆLIN GAAÐFERÐIR
Það sem rnælt hefur verið í heysýnum á öllum stofunum er þurrefni, meltanleiki (fóðurgildi),
prótein, og meginsteinefhin; kalsíum, fosfór, magnesíum, kalíum og natríum, auk sýrustigs í
gerjuðu fóðri. Hefur þetta verið óbreytt frá upphafí. Til viðbótar þessum föstu hefðbundnu
greiningum hafa ýmis fleiri efni verið mæld, en einungis í sérstökum tilvikum og ekki boðið
upp á það í almennri þjónustu. Mjög erfitt er að byggja upp aðferðir fyrir marga hluti vegna
smæðar þessara stofa. Aðferðaþróun er tímafrek og tæki oft mjög dýr. Því hefur verið tekin sú
stefna (á RALA) að taka helst upp nýjar ódýrari aðferðir á þeim greiningum sem helst er
óskað eftir.
Ekki hafa sömu aðferðir verið notaðar í öllum tilvikum. Hreinar efnafræðilagar úrlausnir
byggja þó á sömu grundvallaratriðum sem eiga ekki að valda neinu misræmi. Öðru máli kann
að gegna með aðferðir sem byggja á líffræðilegum grunni eins og gerjun. Gott dæmi um það
er in vitro meltanleikamælingar. Svipaða sögu er segja með óbeinar mælingar sem byggja á
gagnagrunni sem er reiknað út frá, eins og við innrauðar mælingar NIR (Near Infrared Re-
flectance Spectroscopy). Þar þarf að gæta vel að öllum hlutum til að gildin verði rétt og ekki
verði misræmi.