Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2017, Side 103

102
að vinna Nitsch með satanisma sækir að hluta til í hefð innan bókmennta
og lista, í „orðræðu um satanisma“ sem er knúin áfram af goðsögnum og
hugarburðum. Rætur eða sagnir sem eiga upptök sín í hugarburði gegna
þó veigamiklu hlutverki þegar kemur að kynlífsgaldri og hafa helgisiðir og
hefðir jafnvel verið unnar upp úr sögusögnum.73 Slíkt er dæmi um virkni
dulmenningar, sem þrífst á dægurmenningu að því leyti að hún „færir hug-
myndir inn í forðabúr dulmenningarinnar, auk þess sem hún þróar þessar
hugmyndir, blandar þeim saman og breiðir út“.74 Skáldsaga Huysmans er
slíkt tilvik, en tilgangur hans með verkinu var að fletta ofan af hryllingi
satanismans. Það tókst ekki betur en svo að bókin var síðar meir lesin sem
leiðarvísir fyrir sataníska tilbeiðslu. Að auki á skáldverkið hlutdeild í að
þróa satanisma, enda hefst skipulögð ástundun hans í rauninni ekki fyrr en
á síðari hluta tuttugustu aldar og frumkvöðlar hans nýttu sér meðal ann-
ars flökkusagnir og skáldskap til að skapa nýja hefð. Áþekk tilfelli eru ekki
óalgeng innan dulrænna hefða, enda byggir dulspekin síður á rökvísi en á
því að „draga […] þekkinguna út að mörkum goðsagna og bókmennta.“75
Í verki Nitsch liggur þó meira að baki en bókmenntavísanir, hann sækir
ekki aðeins í dulrænar goðsagnir heldur einnig beint í hefðir dulspekinnar.
Nitsch er fyrir bragðið ekki einvörðungu að vinna með sundurslitin og
útþynnt tákn úr bókmenntum eða listum, heldur tekst hann einnig með
beinum hætti á við dulrænar hefðir líkt og sjá má af skrifum hans um sögu
aðgerðarinnar.76
Satanismi er hluti af goðsögn aksjónismans, en meðlimir hreyfing-
arinnar voru á sínum tíma tengdir við sataníska ástundun í verki Gerhards
Zacharias, Satanskult und Schwarze Messe (Satansdýrkun og svört messa,
1964).77 Hermann Nitsch og Otto Muehl eru þar nefndir sem dæmi um
73 Crowley vann til að mynda gnóstíska messu sína fyrir Ordo Templi Orientis upp úr
goðsögnum um öfuguggahátt gnóstíka. Urban fullyrðir að tilgangurinn hafi ekki
verið að skapa nýjan helgisið heldur að „sviðsetja hina myrku fantasíu öfugsnúins
altarissakramentis, sem heltók og skelfdi kristna frumkirkju“, en athöfnin snerist
um að „karlkyns prestur „styngi“ hofgyðjuna með „heilögu spjóti“ sínu“. Hér má
sjá myndmál og samsvaranir á milli ofbeldis og kynlífs sem kallast um margt á við
verk Nitsch. Hugh B. Urban, Magia Sexualis, bls. 25.
74 Christopher Partridge, The Re-Enchantment of the West, 2. bindi, bls. 2.
75 Andreas B. Kilcher, „Sjö þekkingarfræðilegar tilgátur um dulspeki“, bls. 184.
76 Hermann Nitsch, „Versuche zur Geschichte der Aktion“, bls. 54–56.
77 Fjallað hefur verið um þessi tengsl í síðari verkum og ber þar helst að nefna verk
Josefs Dvorak, sálgreinanda og fyrrum samstarfsmanns aksjónistanna. Sjá Josef
Dvorak, Satanismus. Schwarze Rituale, Teufelswahn und Exorzismus. Geschichte und
Gegenwart, Frankfurt am Main: Eichborn, 1989. Einnig er að finna umfjöllun í
SólveiG GuðMundSdóttiR