Ritið : tímarit Hugvísindastofnunar - 01.01.2017, Page 248

247
Um þetta segir Guðni:
En í greiningu á samskiptastíl stríðandi fylkinga er dæmið um
Sigurbjörn biskup og hundinn ekki svo fráleitt. Það sýnir vandann
við það að nota líkingar sem túlka má sem niðurlægjandi. Þvert á
það sem vantrúarfélagar halda fram þykir það gjarnan lítill virðing-
arvottur að vera borinn saman við hund og máltækið er óneitanlega
háðskt þótt vissulega sé óþarfi að firrtast yfir líkingunni. Það herðir
svo á broddinum í líkingu Birgis að biskupar og gamlir hundar búa
gjarnan í aðskildum merkingarheimum.
Sjálfum þykir mér vörn Guðna fyrir þessi hræðilegu vinnubrögð svo vand-
ræðaleg að sennilega væri óþarfi að segja nokkuð frekar. Líklega er þó
betra að nefna nokkra hluti. Í fyrsta lagi er það ekki svo að nokkur óvirðing
eða niðurlæging sé fólgin í því að nota þetta orðatiltæki. Það vita allir sem
hafa gott vald á íslensku máli og er almennur málskilningur. Í öðru lagi, ef
við gefum okkur að það megi túlka þessa orðanotkun á niðurlægjandi hátt
(og túlkunarfræðingurinn er beðinn um að taka eftir viðtengingarhætt-
inum), þá er ekki þar með sagt að við ættum að gera það. Bjarni Randver
rökstyður þá meintu túlkun sína hvergi og það er ekki hægt að gefa sér að
lesandi, sem sér einungis þetta orð á lista sem sagður er innihalda orð sem
nafngreindir einstaklingar hafa verið kallaðir, muni í fyrsta lagi taka undir
þá túlkun eða átta sig á því yfirleitt að biskupinn hafi ekki beinlínis verið
kallaður hundur. Hér er einfaldlega verið að villa um fyrir lesandanum
og er þetta atriði sem slíkt mjög gott dæmi um þá óvinveittu túlkun sem
Guðni og Bjarni beita á allt sem Vantrúarfólk lætur frá sér.
Í þriðja lagi þá er það einfaldlega ekki það sama að segja að einhver
hafi verið kallaður hundur og að segja að hann hafi verið borinn saman við
hund. Þetta er gjörsamlega tvennt ólíkt. Það er einfaldlega ekki boðlegt að
segja hið fyrra ef maður meinar hið seinna í fræðilegu verki. Hér má hafa
í huga að yfirskrift lista Bjarna Randvers tekur af allan vafa um að hann
fullyrðir að Birgir hafi kallað Sigurbjörn hund. Ef skýringar Guðna halda
vatni – sem þær gera þó ekki – þá er eftir sem áður ljóst að Bjarni gerði
eitt en ætlaði að gera annað. Það eru nákvæmlega þessi vinnubrögð sem ég
gagnrýni – því þessi munur skiptir máli.
Síðasta dæmið úr greinargerð Bjarna sem ég tók í upphaflegum sam-
ræðum mínum við Guðna var líklega það furðulegasta. Það var það að
Þórður ingvarsson, sem verið hefur ritstjóri vefrits Vantrúar, átti einhvern
AF AðFERð CHOMSKYS OG ViNNUBRÖGðUM GUðNA ELÍSSONAR