Skírnir - 01.04.2002, Page 24

18
SVANUR KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
fræjum tortryggni í hans garð meðal sósíalista. í bréfinu hvatti rík-
isstjóri eindregið til þess að kallaður yrði saman þjóðfundur til
þess að fjalla um niðurfellingu Sambandslagasamningsins og
frumvarp til stjórnskipunarlaga um stjórnarskrá lýðveldisins
íslands. Þjóðviljinn gagnrýndi þjóðfundarhugmyndina af mikilli
hörku og taldi hana ganga gegn hagsmunum þjóðarinnar og
verkalýðsins. Að mati blaðsins gerði hugmyndin ráð fyrir mis-
jöfnu vægi atkvæða á fundinum, yfirstéttinni í hag, og enn einu
sinni væri verið að reyna að tefja og spilla fyrir lokasókn í sjálf-
stæðisbaráttunni.
Sósíalistaflokkurinn studdi eindregið endurskoðað stjórnar-
skrárfrumvarp þegar það var lagt fram á Alþingi í ársbyrjun 1944.
Sjónarmið flokksins um þjóðkjörinn forseta hafði sigrað. Fulltrúar
flokksins stóðu fyrst einir með þjóðkjöri á þingi, en mikill meiri-
hluti þjóðarinnar reyndist sammála flokknum og nú lagði þing-
nefnd einróma fram tillögu um þjóðkjör. Nefndin tók einnig til
umfjöllunar tillögu frá ríkisstjórninni um að forsetinn hefði frest-
andi neitunarvald, lög tækju ekki gildi ef forseti neitaði að skrifa
undir en gengju þá til þjóðaratkvæðagreiðslu. Meirihluti stjórnar-
skrárnefnda hafnaði tillögunni með sjö atkvæðum gegn þremur á
sameiginlegum fundi stjórnarskrárnefnda beggja deilda Alþingis.
Brynjólfur Bjarnason, formaður miðstjórnar Sósíalistaflokksins,
var formaður og framsögumaður stjórnarskrárnefndar í efri deild.
Brynjólfur fjallaði mjög ítarlega um valdsvið forsetans í framsögu
sinni, einkum 26. grein stjórnarskrárfrumvarpsins. Meginhugsun
Brynjólfs var mjög skýr og rökföst, þótt deila megi um frumleika
hennar. Hann sagði að engar meiriháttar breytingar ætti að gera á
stjórnskipun í lýðveldinu frá því sem verið hefði í landinu frá árinu
1918. Forseti skyldi vera þjóðkjörinn en ekki eiga virka hlutdeild í
löggjafarvaldinu. Þar skyldi Alþingi ráða. I raun gekk röksemda-
færslan vel upp hjá Brynjólfi vegna þess að hann gaf sér tilteknar
forsendur. Að hans mati myndi frestandi neitunarvald forseta jafn-
gilda persónulegu synjunarvaldi um fjölda mála. Allt öðru máli
gegndi um Alþingi. Þar gerði Brynjólfur ráð fyrir að kjörnir fulltrú-
ar endurspegluðu þjóðarviljann. Ef forseti gengi gegn þingmeiri-
hluta væri hann í raun að ganga gegn þjóðarviljanum.