Skírnir - 01.04.2002, Side 28

22
SVANUR KRISTJÁNSSON
SKÍRNIR
- Alþýðublaðið studdi eitt dagblaða hugmynd ríkisstjórans
sem hann lagði fram í bréfi til Alþingis í janúar 1944 um að
boðað yrði til þjóðfundar til að semja nýja stjórnarskrá.
Það ætti ekki að vera í höndum Alþingis.
- Fulltrúi Alþýðuflokksins í stjórnarskrárnefnd Alþingis,
Stefán Jóhann Stefánsson, studdi breytingartillögu ríkis-
stjórnarinnar um að samþykkt lagafrumvörp frá Alþingi
tækju ekki gildi neitaði forseti að skrifa undir. Lokaorðið
ætti að vera hjá þjóðinni í almennri atkvæðagreiðslu.
Upp var komin nokkuð sérkennileg staða í íslenskum stjórnmál-
um. Byltingarflokkurinn studdi alfarið þjóðþingræðið en lýðræð-
isjafnaðarmenn vildu að sterkt þjóðhöfðingjavald veitti þjóðþing-
inu virkt aðhald.
Framsóknarflokkurinn markaði sér talsverða sérstöðu í um-
ræðunum um nýja stjórnarskrá. Hann lagði meiri vinnu í umfjöll-
un um stjórnarskrána en aðrir flokkar og samþykkti skýrar tillög-
ur um stjórnarskrárbreytingar. Framsóknarflokkurinn var mjög á
móti breytingum á kosningafyrirkomulagi í þingkosningum sem
gerðar voru árið 1942 í samvinnu Sjálfstæðisflokksins, Sósíalista-
flokksins og Alþýðuflokksins.22 Flokkurinn vildi að skipuð yrði
nefnd til að gera „fullkomna endurskoðun og endurbót“ á stjórn-
arskránni allri.23 Sumarið 1943 fjallaði Tíminn sérstaklega um
þjóðhöfðingjavaldið. Niðurstaða blaðsins varðandi valdsvið for-
setans var að hvorki hreint forsetaþingræði að bandarískri fyrir-
mynd né hreint þjóðþingræði hentaði Islendingum. Þarna mark-
aði blaðið sér stefnu sem það fylgdi síðan:
1) Stjórnarskrána þyrfti að endurskoða í heild sinni.
2) í nýrri stjórnarskrá ætti að blanda saman þjóðþingræði að
hætti Breta og forsetaræði.
22 Breytingarnar voru þríþættar: 1) kjördæmakjörnum þingmönnum Reykjavík-
ur var fjölgað úr sex í átta; 2) Siglufjörður varð sérstakt kjördæmi; 3) í sex tví-
menningskjördæmum var kosið með hlutfallskosningu milli lista í stað per-
sónukjörs á hvorum þingmanni fyrir sig.
23 Tíminn, 6. ágúst 1943.