Skírnir - 01.04.2002, Qupperneq 29

SKÍRNIR STOFNUN LÝÐVELDIS - NÝSKÖPUN LÝÐRÆÐIS 22
Tíminn snerist gegn hugmyndum meirihluta stjórnarskrárnefnd-
arinnar um þingkjörinn forseta og vildi að forseti gæti myndað
ríkisstjórn ef og þegar þingið reyndist óstarfhæft. Slík stjórn ætti
að geta gefið út bráðabirgðalög án staðfestingar Alþingis. Reynd-
ist þingið andstætt slíkum lögum „ætti að leggja þau undir þjóð-
aratkvæði, er réði úrslitum."24 Langflestir Framsóknarþingmenn
voru á sama máli og Tíminn þegar fjallað var um lýðveldisstjórn-
arskrána á þingi. í efri deild studdu fjórir af fimm þingmönnum
flokksins breytingartillögu forsætisráðherra við 26. grein stjórnar-
skrárfrumvarpsins, og í neðri deild fimm þingmenn en tveir voru
á móti.
Athyglisvert er að Jónas Jónsson, formaður flokksins, studdi
tillögu forsætisráðherra en tók ekki til máls á þingi um stjórnar-
skrárfrumvarpið. Þetta kemur á óvart því Jónas hafði árið 1940
einna fyrstur manna vakið máls á valdsviði væntanlegs forseta
lýðveldisins. Jónas taldi að forsetinn ætti að vera ópólitískur mað-
ur, kosinn af Alþingi.25 Á þingi studdi Jónas hins vegar bæði til-
löguna um þjóðkjörinn forseta og að lög tækju ekki gildi ef forseti
neitaði að skrifa undir en væru þá borin undir þjóðaratkvæði. Af-
stöðu Jónasar má skýra með breytingu á stöðu hans í Framsókn-
arflokknum. Síðasta vetrardag 1943 var hann felldur sem formað-
ur þingflokksins, fékk aðeins sex atkvæði en Hermann Jónasson
22 atkvæði.26 Fram að því hafði það verið föst regla að formaður
flokksins væri jafnframt formaður þingflokksins. Eftir „fallið“ átti
Jónas einna helst samleið með dagblaðinu Vísi, ekki síst í barátt-
unni fyrir uppstokkun flokkakerfisins og nánum tengslum Islands
við Bandaríkin.
Einn aðaleigandi Vísis var Björn Ólafsson, sem var ráðherra í
utanþingsstjórninni. Vísir studdi þá ríkisstjórn mjög eindregið
sem og ríkisstjórann og taldi ekkert hæft í ásökunum Morgun-
bladsins um að stjórnin væri ekki þingræðisstjórn. En ágreining-
urinn var ekki eingöngu bundinn við afstöðuna til ríkisstjórans
eða utanþingsstjórnarinnar. Nær væri að segja að himinn og haf
24 Tíminn, 18. nóvember 1943.
25 Guðjón Friðriksson 1993b: 156.
26 Guðjón Friðriksson 1993b: 242, 255.