Skírnir - 01.04.2002, Page 89

SKÍRNIR
HLUTHAFI í VERULEIKANUM ...
83
þjóða sem þar búa og viti af reynslu að einstaklingar innan þeirra
eigi ekki í neinni deilu hvorir við aðra. Hér bregðist skáld og
menningarmenn köllun sinni:
Þeir eru sagnafáir - og því fer sem fer. Þeir láta stjórnmálamönnum og
hershöfðíngjum orðið eftir - það orð sem var köllun þeirra og skylda, en
þegja sjálfir þunnu hljóði, ellegar skreiðast útí horn og setja þar saman
nokkrar einkahugleiðíngar um hina sorglegu nauðsyn þess að gánga út og
deya. (197)
Ályktunarorðin eru þau að skáld verði að taka einarða afstöðu til
þeirra mála sem varði framhaldstilveru manna á jörðu hér og: „Sá
sem ekki er mannkyninu unnandi er ekki heldur til fær að skapa
listaverk í neinu formi“ (215).
Upphaf mannúðarstefnu (1965) brýtur blað í ritgerðarsmíð
Halldórs, a.m.k. að því er menningargagnrýni varðar. Hér eru
dægurgreinar alveg látnar niður falla, efnisval verður almennara og
„alþjóðlegra“. Margar ritgerðanna eru frumsamdar fyrir Politiken
í Danmörku og þarna eru erlendir formálar, ræður á rithöfunda-
þingum o.s.frv. Allt er þó endursamið frá rótum í hinum íslenska
búningi og forvitnilegt rannsóknarefni að bera saman frumgerðir
þeirra og íslenskar endurgerðir. Mörg dæmi eru um hvernig höf-
undur spinnur textann upp á íslensku, eins og þegar hann talar um
„að rölta af sér komplexa, fóbíur og maníur sem íslendíngar kalla
svartagall bríngsmalaskottu rolukast og grautarsótt“ (70). Þessi
bók virðist einnig meira yfirleguverk en fyrri ritgerðasöfn; meiri
rækt er lögð við formið sem slíkt, enda eru flestar ritgerðir bókar-
innar með þaulunnu listrænu sniði (sannkallaðar „esseyjur").
í titilgrein er í raun fjallað um sama efni og í fyrrgreindum
fyrirlestri yfir norsku stúdentunum áratug fyrr. Tilefnið eru tvær
spurningar sem fjölmiðlar hyllast til að leggja fyrir rithöfund á
ferðalagi um heiminn:
1) Hver er höfuðskylda rithöfundar í dag?
2) Hverju aðalhlutverki eiga bókmentir að gegna á vorri tíð?
Þegar hér er komið vefst fyrir höfundinum að svara þessum
spurningum. Honum þykja þær sér ofvaxnar, veit auk þess ekki
„nema spurníngarnar séu vitlaust lagðar í upphafi og af þeim sök-