Skírnir - 01.04.2002, Qupperneq 177

SKÍRNIR
KVENNA MEGIN
171
bergs fólust í því að skilgreina mismunandi siðferðisþroskastig barna og
fullorðinna, allt frá algeru eigingirnisstigi upp í stig þar sem siðferðilegar
ákvarðanir voru teknar með hliðsjón af alhæfum gildum. Mikill munur
var á svörum drengja og stúlkna og komust stúlkur iðulega ekki upp á
efsta siðferðisstigið. Frægt dæmi sýnir vel muninn á svörunum:
Heinz er fátækur maður í klípu. Konan hans liggur dauðvona og get-
ur ekkert læknað hana nema lyf sem er afar dýrt og Heinz hefur ekki
efni á. Spurt var um hvað Heinz á að gera.
Strákarnir sem voru spurðir voru færir um að rökstyðja svar sitt með
hliðsjón af alhæfum gildum. Að þeirra dómi var réttmætt að stela lyfinu
af því að líf konunnar vó þyngra en eignir eða peningar. Stelpurnar aftur
á móti veltu spurningunni lengi fyrir sér og leituðu annarra leiða til að fást
við vandamálið. Þær spurðu t.d. hvort Heinz gæti ekki talað við lyfsalann
og útskýrt málið, eða fengið lánaða peninga fyrir lyfinu. Svo spurðu þær
hvort Heinz yrði settur í fangelsi ef hann stæli og hvort það myndi ekki
reynast konunni hans erfitt.
Gilligan sætti sig ekki við að leiðir stelpnanna til að leysa vandann
væru dæmdar sem merki um minni siðferðisþroska. Þessar leiðir ein-
kenndust af því að sjá samhengi í hlutunum og gera sér grein fyrir per-
sónulegum tengslum. Þvert á móti hélt Gilligan því fram að siðgæði
stelpnanna væri alveg eins þroskað og strákanna, það væri bara öðruvísi.
Hún hélt því enn fremur fram að þetta ólíka siðgæði héldist óbreytt fram
á fullorðinsár. Samkvæmt Gilligan virtust karlar frekar taka ákvarðanir
með tilvísun í algild lögmál um réttlæti, en konur sýna meiri umhyggju
og taka mið af persónulegum tengslum og aðstæðum hverju sinni. Að
hennar dómi er hér um að ræða tvö ólík siðferðissjónarmið og að um-
hyggjusjónarmiðið sé réttlætissjónarmiðinu alls ekki óæðra. Þvert á móti
sé umhyggjusjónarmiðið fullgilt siðferðissjónarmið.
Sigríður bendir á lík viðhorf sem birtast í stefnuskrá Kvennalistans í
borgarmálum frá 1990: „Kvennamenningin felur í sér gildismat sem
byggir á virðingu fyrir öllu lífi, tilfinningu fyrir þeim sem þurfa vernd og
umhyggju“.6 Til grundvallar kröfum Kvennalistans á þeim tíma lá því
ákveðin umhyggjusiðfræði. Af þeim sökum á gagnrýni Sigríðar á um-
hyggjusiðfræði Gilligan einnig við um hugmyndafræði Kvennalistans á
þeim tíma.
Gagnrýni Sigríðar á umhyggjusiðfræði er tvenns konar. Annars vegar
að þess háttar siðfræði geti ekki stutt allar pólitískar kröfur femínista og
þurfi á hugmyndum úr réttlætissiðfræðinni að halda til þess (bls. 56):
6 Kvennalistinn, Stefnuskrá í borgarmálum 1990, bls. 1. Sjá tilvísun í Kvenna meg-
in, bls. 53.