Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 33

A ð l e s a T í m a n n o g va t n i ð
TMM 2011 · 1 33
síns og hyggst stefna að sama marki í ljóðlist og hann telur Þor vald hafa
náð í málara listinni.
Í tilefni sýningar sinnar í Listamanna skálanum 1943 lét Þorvaldur
svo um mælt:
Myndin á að hafa sitt gildi, sinn tilgang, aðeins í sjálfri sér, þ.e.a.s. í listrænni
framsetningu ein göngu. […] Hún lýtur sínum eigin listrænu lögmálum. Um
fyrirmynd hennar í veruleika skiptir engu; hún getur verið án hennar eða ekki
[leturbreytingar hér].51
Orðin eru mjög í samræmi við þann ljóðskilning sem lýst var hér að
framan og ættaður er frá symbólismanum. Það sem gildir er að skapa
nýjan veruleika frem ur en að vísa til og endurskapa veruleika sem áður
var til. Orðin gætu, að breyttu breytanda, sem best verið lýsing á fagur-
fræði Tímans og vatnsins.
Niðurstöður
Þó að upphafs- og lokaljóðið myndi ramma um Tímann og vatnið og
skilja megi lokaljóðið sem kveðju skálds sem að jarðlífinu loknu – eða
skáldferlinum enduðum – horfir stolt yfir far inn veg, tel ég að heildar-
merkingu sé ekki að finna í ljóðaflokknum. Reyndar ættu gerðirnar
þrjár, frumgerðin Dvalið hjá djúpu vatni og Tíminn og vatnið 1948 og
1956, að færa okkur heim sanninn um að til lítils sé að leita slíks heildar-
skilnings á flokknum. Að vísu er all stór hluti hans tiltölulega samstæðar
ástarelegíur – saknaðaróður til konu sem er fjarri – en ein ung is hluti
hans. Annað þema, afar mikilvægt, virðist mér vera hlutskipti skálds
sem fagnar að lokum sigri en kveður um leið skáld skap inn. En ekkert
bendir til þess að mínum dómi að frá upphafi sé stefnt að þeim bálki
sem Steinn birti um síðir í safninu Ferð án fyrirheits 1956. Hitt vitum við
að Steinn fer að yrkja hinar nýju tegundir smá ljóða snemma á fimmta
áratugn um, af ástæðum sem seint munu verða skýrðar til hlítar. Ljóst
má þó vera að hann stefnir að því að yrkja hið algera ljóð sem eigi ekki
annað erindi og þurfi ekki ann arrar réttlætingar við en að vera vel-
skapað ljóð. Hann stund ar form til raunir, leggur mikla rækt við formið
og kemur fram með ýmsar nýj ungar. Þar er helst að nefna brag inn ‚þrjár
þrí hendur‘ með nýrri tegund ríms og ljóðstafa setn ingar; byggingar-
form úluna ‚þrír nafnliðir plús athöfn‘; nýja teg und fríljóða – bæði hálf-
bundin og óbundin með öllu; og nýja tegund af hrynj andi. En þó að
form sköpun Steins í Tímanum og vatninu sé ótrúlegt afrek er hún ekki
það ný stár legasta við ljóðin. Það sem einkum gerir að verkum að þau