Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 98

K j a r t a n Ó l a f s s o n
98 TMM 2011 · 1
4. Ein í hópnum sem Þór Whitehead ræddi við um meinta herþjálfun
Íslendinganna í Moskvu var Helga Guðmundsdóttir frá Siglufirði, systir
Þóroddar Guðmundssonar, en hann var í námi við Vesturháskólann
1930–1932. Þór leitaði frétta hjá henni, að Þóroddi látnum, af herþjálfun
bróður hennar í Sovétríkjunum og fékk að heyra að Þóroddur hefði
stundað „skotæfingar og hergöngur“. Það hafði hann sjálfur sagt henni
(Sovét-Ísland óskalandið, bls. 98) en annað var það nú ekki.
Ljóst er að Íslendingunum sem voru við nám í Kominternskólunum ber
saman um að þeir hafi verið látnir æfa sig í að skjóta í mark og sumir
nefna marséringar, – að ganga í takt á hermannavísu. Þór Whitehead
segir réttilega að Helga, systir Þóroddar, hafi á sínum verið í „innsta
kjarna Kommúnistaflokksins“ en fylgt manni sínum, Áka Jakobs-
syni, er hann yfirgaf Sósíalistaflokkinn (um 1955) og gekk til liðs við
Alþýðuflokkinn. Áki, sem fæddur var 1911, komst snemma í fremstu röð
innan Kommúnistaflokksins og var frá 1938 til 1953 einn af leiðtogum
Sósíalistaflokksins. Hann kvæntist nýnefndri Helgu Guðmundsdóttir
árið 1935 og varð bæjarstjóri á Siglufirði 1938 og síðan alþingismaður
Siglfirðinga 1942–1953. Einnig ráðherra frá 1944 til 1947 og þá í mjög
nánum tengslum við sendiráð Sovétríkjanna í Reykjavík eins og sjá má
á bls. 396–397 í bók Þórs Whitehead. Þeir Áki Jakobsson og Þóroddur
Guðmundsson voru ekki aðeins mágar og trúnaðarvinir í fjölda ára
heldur eins konar pólitískir tvíburar, tveir helstu fyrirliðar Sósíal-
istaflokksins á Siglufirði. Hefði Þóroddur verið í herþjálfun hjá Rauða
hernum var enginn maður líklegri en Áki til að fá fréttir af því og þau
hjónin bæði, Áki og Helga. Áki snerist síðar til hatrammrar andstöðu
við sína fyrri félaga og öll tengsl hans við Þórodd slitnuðu. Hann sparaði
þá ekki stóryrðin um sína gömlu samherja (Sovét-Ísland óskalandið, bls.
428) og hlífði þeim í engu. Aldrei minntist hann þó á dvöl Þóroddar eða
annarra Íslendinga í þjálfunarbúðum Rauða hersins. Sú staðreynd segir
nánast allt sem segja þarf um marklausa furðufrétt Þórs Whitehead af
herþjálfun íslenskra námsmanna í Moskvu.
Í lokakafla bókar sinnar bætir Þór svo gráu ofan á svart og staðhæfir,
án þess að vitna í heimildir, að bæði Kommúnistaflokkurinn og Sósíal-
istaflokkurinn hafi haft „það yfirlýsta markmið … að hrifsa völdin
í landinu með vopnavaldi“ (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 428). Slíkt
orðasukk er ekki svara vert en hægt er að vorkenna þeim ungmennum
sem sitja uppi með þvílíkan læriföður.