Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 26

Þ o r s t e i n n Þ o r s t e i n s s o n
26 TMM 2011 · 1
er í stuttu máli sú, að fjór tánda ljóð marki hvörf í ljóðaflokknum sem
aftur endurspegli hvörf í lífi Steins, og tilfærslur ljóð anna fram eða aftur
fyrir þau hvörf séu gerðar í því skyni að spegla myrkur eða birtu í lífi
hans. Kristín tek ur meðal annars dæmi af átjánda ljóði sem vitnar að
hennar dómi um birtu og Steinn færði aftar. En sá hængur er á að það
ljóð var ort snemma, var annað tveggja fyrstu ljóða bálks ins sem Steinn
birti – árið 1944 þegar heim ur hans var ‚myrkur‘ að því er Kristín lýsir.
Svipaða sögu er að segja um fimmtánda ljóð, þá elegíu sem lýsir einna
mestri sátt, hún var birt 1945.39 En skáld fá varla eftirá, jafnvel löngu
eftir að kvæð i voru ort, þá hugmynd að láta þau spegla ævi sína. Það er
ekki sann fær andi. Með öðrum orð um: Sé geng ið út frá því að bálkurinn
sýni þróun í lífi og líðan Steins verður árekstur milli yrk ingar tíma
ljóðs, hugblæs þess og ætlaðs hugar heims skáldsins, sem ætti þó að fara
saman. Því verð ur að ætla að önnur atriði ráði niðurröðun ljóðanna í
endan legri gerð Tím ans og vatnsins.
Enn lengra á vegum túlkunar gengur Þór Stefáns son sem leggur
ljóða flokk inn út vísu fyrir vísu.40 Margt er þar hug vitssamlegt, og
staðfestir þau gömlu sann indi að hlutverk skálda er að yrkja ljóð en
lesenda að yrkja merkinguna. Um túlkanir sínar segir Þór: „Ég fullyrði
því að ekkert sé í lestri mínum sem er ekki í ljóðunum sjálfum“.41 Það
er nokkuð djarflega mælt. Það sem mér geng ur verst að samþykkja í
lestri hans er ýmislegt sem kenna má við sál greiningu, og ég leyfi mér
reyndar að draga í efa að það sé allt „í ljóðunum sjálfum“. Aftur á móti
hafa ábendingar Þórs um nákvæma skipu lagningu bálksins, og hlutverk
talnanna þrír og sjö í því sambandi, augljóst gildi. Bæði bera þau Krist ín
og Þór fram heildar skilning á bálk in um.
Grein Kristínar og útlegging Þórs, sem bæði líta á fjórtánda ljóð
sem vendi punkt í flokknum, eru síðustu túlk anir Tímans og vatnsins.
Skoða má umfjöllun mína um ljóðið hér að framan og skýr ingar þeirra
sem dæmi um framan greind ar leiðir. Ég tel að leið túlkunar fræðinnar
sé ófull nægj andi við Tímann og vatn ið, og megi oft og tíð um kallast
Sísýfosar vinna, vegna þess að ljóðin í flokkn um fjalla ekki nema að tak-
mörkuðu leyti um eitt hvað sem hægt er að rekja eða endur segja. All stór
hluti þeirra gerir það að vísu; ávarpið an die ferne Geliebte er til dæmis
greinilegt þema í mörgum feg urstu ljóðunum, þau eru ástarelegíur,
lýsa trega vegna glat aðrar ástar. En metn aður meirihluta ljóð anna og
bálksins í heild er að mínu viti að komast af án ‚inntaks‘ í þess orðs
venju legu merk ingu, að vera sinn eigin veru leiki, byggður á orðum
og þeim seiði sem fremja má með orðum. Að þessu leyti eru þau sam-
bærileg við tilraunir mynd listar manna til að leysa upp veruleik ann og