Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 89

N o k k r a r a t h u g a s e m d i r v i ð b ó k Þ ó r s W h i t e h e a d
TMM 2011 · 1 89
miðjan fjórða áratuginn var tala flokksmanna Kommúnistaflokksins
í Reykjavík um 400 og ættu þá um það bil fjórir úr hverju hundraði
flokksmanna að hafa átt byssu. Margir voru þá nýfluttir úr sveitinni
með sínar kindabyssur og ekki þurfti sérstakt byssuleyfi til að kaupa
sér skotvopn (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 325). Væri ekki tilvalið fyrir
prófessorinn Whitehead að kanna hversu margir í hinum stjórnmála-
flokkunum áttu byssur á fjórða áratug síðustu aldar. Samanburður milli
flokka hvað þetta varðar kynni að reynast merkilegur.
En skyldu samt ekki hafa tíðkast skotæfingar hjá Varnarliði verka-
lýðsins þó að byssurnar væru fáar? Eins og nærri má geta leitaði Þór
svara hjá Þorsteini Péturssyni við þeirri spurningu og svör Þorsteins
voru skýr. Á æfingum varnarliðsins iðkuðu menn hnefaleika og
japanska glímu og svo æfðu þeir sig í þeirri list að ganga í takt (marséra)
og er þá allt upptalið. Þetta skráir Þór skilmerkilega eftir heimildar-
manni sínum, fyrrum formanni liðsins, en virðist ekki taka eftir því
sem þarna kemur þó skýrt fram, að á þessum æfingum voru menn ekki
látnir skjóta í mark (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 232–236). Sem sagt, á
æfingum varnarliðsins var aldrei snert á byssu, – ekki frekar en hjá Ólafi
Friðrikssyni 1921. En þótt háskólaprófessorinn Whitehead skrái rétt það
sem Þorsteinn sagði honum um æfingar liðsins, virðist honum fyrir-
munað að skilja merkingu svo einfaldrar og skilmerkilegrar frásagnar
sem hann birtir þó í sinni eigin bók. Grillan í eigin höfði blindar honum
sýn á það sem allir aðrir sjá.
Enn er ekki allt talið sem Þorsteinn Pétursson sagði Þór á árunum
kringum 1980 því að sá síðarnefndi hefur eftir Þorsteini að árið 1934 hafi
danski rafvirkinn Henry A. Åberg, sem einnig var fyrrverandi liðsfor-
ingi í danska hernum, hvatt tvo menn úr íslenska Kommúnistaflokknum
til að koma hér upp „vopnaðri rauðliðasveit“. Þessir tveir voru, að sögn
Þórs, Gísli Ásmundsson og Gísli Indriðason. Ekki er þess getið í frásögn
hans að þessir nafnar hafi fengið sér byssur og því síður að þeir hafi hafist
handa við að þjálfa „vopnaða rauðliðasveit“, enda þótt prófessorinn láti
sér sæma dylgjur í þá átt. (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 326).
Margir eru enn á lífi sem þekktu Gísla Ásmundsson sem hér var
nefndur. Gísli var fæddur 1906. Hann kenndi í 40 ár við Verslunarskóla
Íslands og fékkst líka við þýðingar fagurra bókmennta. Líklega yrði
erfitt að finna friðsamari mann en hann og síður gefinn fyrir vopnaburð
og hermennsku.
Að lokum er vert að nefna eina sögu enn sem Þór Whitehead hefur
eftir Þorsteini Péturssyni, en hún er sú að „löngu síðar“ hafi Brynjólfur
Bjarnason, formaður Kommúnistaflokksins, sagt Þorsteini að reyndar