Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 84

K j a r t a n Ó l a f s s o n
84 TMM 2011 · 1
því ári hafi verið kosin nefnd til að gera tillögur um „íþróttastarfsemi
og vopnaburð í félaginu“ (Sovét-Ísland óskalandið bls. 149). Einn
nefndarmanna, Þorsteinn Pétursson, sagði á fundi nokkru síðar að
ómögulegt væri „að koma upp vopnuðum flokki en ef á þyrfti að halda
væri gott að félagsmenn gætu útvegað sér vopn, t.d. kylfur og byssur“
(Sovét-Ísland óskalandið, bls. 149).
Ljóst er af frásögn Þórs að ekkert hefur orðið úr framkvæmdum í
þessa veru og hugdettunni því hafnað, þó að bókarhöfundur telji sig
þarna hafa fundið dæmi um vopnaburð kommúnista.
Hér þarf að hafa í huga að í Félagi ungra kommúnista voru á þessum
tíma nær eingöngu kornungir menn, um og innan við tvítugt, og sá eini
sem Þór nefnir í tengslum við byssutalið aðeins átján ára.
Engan þarf að undra þótt hin hörðu átök í drengsmálinu, sem fyrr var
frá sagt, haustið 1921, hefðu mikil áhrif á unglinga úr alþýðustétt sem
þá voru á milli tektar og tvítugs. Í ljósi þeirra atburða og vitneskjunnar
um að allmargir hvítliðanna höfðu þá verið vopnaðir byssum þarf
engan að undra þó að einn og einn bardagaglaður unglingur hafi látið
hvarfla að sér að mæta hvítliðunum næst með álíka búnað. Ætla má að
sumir unglinganna í FUK hafi líka verið haldnir byltingarórum, undir
áhrifum frá rússnesku byltingunni og borgarastyrjöldinni í Rússlandi
sem ekki lauk fyrr en 1921.
Áhrif á róttæk ungmenni á þessum árum höfðu líka fréttir af
harðnandi stéttaátökum í ýmsum nálægum löndum. Valdataka fasista
á Ítalíu 1922 og byltingartilraun þýskra kommúnista í Sachsen, haustið
1923, svo og fréttir af bjórkjallarauppreisn nazista í Þýskalandi fáum
vikum síðar, gætu einnig hafa ýtt undir hugaróra einstaka ungmenna
um að búa sig undir vopnuð átök hér á Íslandi.
Aðalatriði málsins er þó að í öllum hinum hörðu stéttaátökum sem
hér geisuðu á því tímabili sem bók Þórs fjallar um, árunum 1921–1946,
báru forystumenn Alþýðuflokksins, Kommúnistaflokksins og Sósíal-
istaflokksins gæfu til að kveða niður í fæðingu allar hugdettur, sem upp
kunnu að hafa komið í þeirra röðum, um beitingu skotvopna eða söfnun
í vopnabúr.
Málið er reyndar svo einfalt að allt þvílíkt hefði hvenær sem var
jafngilt pólitísku sjálfsmorði viðkomandi flokks, hér í herlausu landi.
Burtséð frá órum örfárra unglinga gerðu allir forystumenn flokkanna
sem hér voru nefndir sér grein fyrir þessu en háskólakennarinn Þór
Whitehead áttar sig ekki á því og virðist dæmdur til að berja höfði sínu
við stein alla daga.