Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 22

Þ o r s t e i n n Þ o r s t e i n s s o n
22 TMM 2011 · 1
Upphaf ljóðsins gæti ekki einfaldara verið: þrjú nafnorð með greini.
Hvernig má það vera að þrjú ótengd orð, algeng nafnorð sem talin eru
upp hvert á eftir öðru, orki sterkt á skynjun okkar, hafi skáldskapargildi?
Það er galdri líkast, en öll eru orðin reyndar heiti á náttúrufyrirbærum
og ýmis fleiri dæmi um slíkt eru í ljóða flokknum: vatnið, vindurinn,
himinninn, fljótið. Merk ingar þátt urinn ‚nátt úra‘, ‚höfuðskepnur‘ hefur
greinilega tilfinningagildi. Og ákveðni greinir inn gerir að verkum
að fyrirbærin verða sjálfstæðar verundir. Aðferðin minnir á parole in
libertà – orðin frjáls! – sem var vígorð fútúrista. Náttúru öflin í fyrsta
erindi eru úr sam eigin legum reynsluheimi okkar en veruleiki annars
erindis er okkur framandi. Grænn sand ur er ekki til. Þó tökum við
umyrðalaust góð og gild þau rök ljóðsins að mælandi þess hafi verið
umluktur grænum sand i sem aftur sé umlukinn hafinu fyrir utan. Í
erindinu ríkir friður og öryggi, en það á eftir að breytast í seinni hluta
ljóðs ins.
Tvö fyrstu erindin styðjast við formúlu sem notuð er í upphafi nokk-
urra ljóða í flokknum. Ljóðið byrjar á þremur ótengdum nafnliðum en
annað erindið greinir frá athöfn og lýsir reynslu. Þriðja erindi ljóðsins er
svo bara eitt orð: „Nei“. Fyrrihlutanum er hafnað – eða að minnsta kosti
hinni lág stemmdu endurminningu í öðru erindi – og ljóðinu lokað með
tveimur nýjum erindum en þau fyrri reyndar látin standa. Þetta er með
ólíkindum sterkt áhrifsbragð: Ljóðið verður fyrir vikið þrungið spennu
og dramatískum þrótti. Og mynd hverf ingin í lokin er ekkert minna en
stórkostleg: Hönd ljóð mæl anda flýgur á brott eins og margvængj aður
fugl, inn í fjallið, og sprengir fjallið. Hafi kyrrð og ró ríkt í öðru erindi
jafngilda loka erindin upp reisn, stríðs yfir lýsingu; ljóðmæl andi býður
heiminum byrginn.
Eins og önnur ljóð er fjórtánda ljóðið í senn smíðisgripur og gjörningur,
eðlis þættir sem í upplifun lesanda verða ekki aðskildir. Það er afar
hagleg smíð, henni er ætlað að hafa áhrif og tekst það ætlunarverk sitt
með mikilli prýði.
Formúluna ‚þrír nafnliðir plús athöfn‘ notar Steinn sem inngang
fimm ljóða í Tímanum og vatninu. Um er að ræða eftirtalin ljóð, og ég
tilgreini aðalorð nafn lið anna:
nr. 4: alda, blær, blóm
nr. 9: djúpfiski, hringvötn, spor
nr. 14: sólskinið, stormurinn, hafið
nr. 18: fiskar, skuggi, ský
nr. 21: vatn, dagur, nótt