Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 86

K j a r t a n Ó l a f s s o n
86 TMM 2011 · 1
ráðast í eitthvað án hennar samþykkis, samanber merkingu orðsins í
dönsku máli (sjá til dæmis Nudansk Ordbog frá Politikens Forlag 1982).
Merking orðsins var nánast hin sama og í orðinu klíka.
Allt tal Þórs Whitehead um að bréf námsmannanna í Moskvu frá
10. júní 1931 sýni að Kommúnistaflokkurinn hafi þá verið að koma sér
upp vopnaðri bardagasveit er því gjörsamlega út í hött, enda mun þessi
bardagasveit Jafets aldrei hafa orðið neitt annað en hugarórar og hennar
hvergi nokkurs staðar getið í heimildum, ef frá er talið fordæmingarbréf
námsmannanna í Moskvu.
Fjórða dæmi Þórs um vopnabúnað hérlendra kommúnista lýtur að
„Varnar liði verkalýðsins“ sem hér starfaði á árunum 1932–1939 (Sovét-
Ísland óskalandið, bls. 170, 232–238 og 325–326). Í stéttaátökum áranna
1920–1940, þegar verkalýðsfélögin voru enn að berjast fyrir tilverurétti
sínum og þeirri kröfu að fá rétt sinn til kjarasamninga viðurkenndan,
kom alloft til mjög harðra átaka. Þar tókust á annars vegar baráttumenn
verkalýðsfélaganna og hins vegar lögreglan og henni við hlið liðssveitir
atvinnurekenda og stjórnvalda sem reyndu að brjóta samtök verkafólks
á bak aftur. Kom þá fyrir að slegist væri með hnúum og hnefum og
stöku sinnum með bareflum en skotvopnum var aldrei beitt. Framan af
þessu tímabili og allt til ársins 1936 snerust þessi átök oft eins og fyrr var
nefnt um tilverurétt verkalýðsfélaganna og kröfuna um að fá samnings-
rétt þeirra viðurkenndan en auðvitað líka um lífskjörin og mannréttindi
bláfátækrar alþýðu.
Einna harðast var barist í stóra Gúttóslagnum 9. nóvember 1932 en þá
var tilefnið það að meirihlutinn í bæjarstjórn Reykjavíkur hafði ákveðið
að lækka tímakaupið í atvinnubótavinnu hjá bænum um einn fimmta,
klípa tvær krónur af hverjum tíu. Í Gúttóslagnum 9. nóvember kom
Varnarlið verkalýðsins fyrst við sögu.
Árið 1932 var heimskreppan mikla í algleymingi og drjúgur hluti
verkafólks í Reykjavík átti vart næstu máltíð vísa því hungurvofan stóð í
dyragættinni. Í júlímánuði það ár hafði slegið í harðvítugan bardaga við
fundarstað borgarstjórnar þegar til umræðu kom á fundi hennar tillaga
minnihlutans um „stórauknar atvinnubætur og neyðarhjálp“ að kröfu
stærstu verkalýðsfélaganna í bænum (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 161–
169). Í þeim slag urðu nokkur meiðsli á mönnum, bæði fólks úr röðum
baráttumanna verkafólks og úr hinni fylkingunni sem var skipuð
lögreglunni og aðstoðarmönnum hennar. Í yfirheyrslum að átökum
loknum neituðu Einar Olgeirsson og fleiri úr röðum kommúnista að