Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 141

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2011 · 1 141
Guðbjörn Sigurmundsson
Skyggnst undir yfirborðið
Guðbergur Bergsson: Missir. Stuttsaga. JPV útgáfa, Reykjavík. 2010.
Nýjasta skáldsaga Guðbergs Bergssonar Missir, fjallar um gamlan mann sem
liggur í rúmi sínu milli svefns og vöku. Hann á erfitt með svefn og setur þess
vegna eyrnatappa í eyrun og tekur svefnlyf. Hann fer reyndar ekki að sofa fyrr
en undir morgun og rumskar ekki fyrr en komið er fram yfir hádegi. Hann
hefur breytt venjum sínum, hann var vanur að vakna snemma og fara til vinnu
en nú er allt breytt. Í sögunni kemur fram að hann hefur misst konu sína og
börnin eru flutt að heiman. Hann þarf ekki að vakna til að sinna skyldustörfum
og hann virðist lifa meira af vana en lífslöngun eða eins og segir í sögunni
„hann rígheldur í lífið en hann gerir ekkert til að lengja það“ (bls. 7). Í mókinu
rifjar þessi aldraði maður upp brot og slitur úr ævi sinni. Hann er í raun að bíða
eftir að kaffið hitni í katlinum svo hann geti lagað sér kaffi eða te. Honum er
ekki alveg ljóst hvort hann hefur farið fram úr og hitað vatnið. Hann hefur ekki
neinar áhyggjur því ketillinn slekkur á sér sjálfur og það flæðir ekki vatn á
parketið. Suðan eða suðið er leiðarminni í sögunni allri. Maðurinn klæðir sig
og gáir til veðurs eins og honum var kennt þegar hann var strákur en leggst svo
aftur uppí og fær sér lúr, vaknar við suð en áttar sig ekki á hvort það kemur úr
katlinum eða er bara suð í eyrunum.
Það er sem sagt í þessu móki eða drunga sem sögunni er miðlað til lesand-
ans. Guðbergur nær að skapa sterkt andrúmsloft eins og lesandinn þekkir svo
vel úr mörgum fyrri sagna hans. Í Missi lýsir Guðbergur því hvaða áhrif það
hefur á líf aðalpersónunnar að verða ástfanginn og tengjast annarri persónu
órjúfandi böndum. Skuldbindingin gerir það að verkum að hann fórnar sér og
hugsar um konuna sem hann elskar þar til yfir lýkur og hann stendur uppi
einmana og gamall að lokum. Dregin er upp nærgætin en ófegruð mynd af
lífshlaupi gamla mannsins. Hversdagslegum atriðum er lýst í fáum orðum en
svo hnitmiðuðum að lesandinn fær nokkuð nákvæma innsýn í ofur venjulega
ævi aðalpersónunnar. Hann greinir frá því í stuttu máli hvernig það atvikaðist
að hann kynnist konu sinni eftir að hafa misst þá fyrri. Hann var þá bakveikur
og gat ekki unnið erfiðisvinnu og var fluttur út á land. Það gerði ástamálin
flókin að hann hafði áður hafnað ást þeirrar konu sem hann nú hrífst af. Eftir
ýmsar flækjur og innskotssögur af ástamálum og samböndum giftist hann
þessari konu sem segist reyndar ekki geta elskað hann nema að vissu marki.
Inn í söguna fléttast ýmiskonar ástaflækjur annarra persóna sem renna saman
við ástamál aðalpersónunnar. En allt er þetta í samræmi við hugarástand
gamla mannsins sem rifjar upp atvik úr lífi sínu milli svefns og vöku og ýmsu
slær saman í minningabrotum hans sem kannski gerist ekki í raun og veru.