Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 142

D ó m a r u m b æ k u r
142 TMM 2011 · 1
Þetta miðar að því að gera söguþráðinn óljósan og allt að því dulúðugan, jafn-
vel ljóðrænan á köflum.
Í Missi lýsir aldraði maðurinn því hvernig síðari kona hans missir heilsuna
á undan honum, veslast upp og deyr þó hún sé yngri. Honum finnst þetta að
vonum óréttlátt, í stað þess að njóta ævikvöldsins við tómstundaiðju í herbergi
sem hann hefur innréttað á loftinu, bíður hans það erfiða hlutskipti að hugsa
um sjúkling sem verður æ meira ósjálfbjarga. Hann finnur kokkinn í sjálfum
sér og fer að elda mat og ferst það vel úr hendi, hann hugsar um að láta eigin-
leika hráefnisins njóta sín í stað þess að eyðleggja matinn með malli eins og
venjulegar húsmæður gera. Guðbergur lýsir sambandi náinna ástvina á sann-
færandi hátt í Missi. Hann dregur upp á þá fínu línu sem er á milli ástar og
haturs í hjónabandinu, lýsir því vel hvernig tilfinningarnar vega salt milli
væntumþykju og viðbjóðs. Konunni líkar ekki við þennan góða mat sem
maðurinn hennar eldar og þráast við að kyngja honum og lætur hann leka
niður hökuna af einberri þrjósku. Guðbergur getur reyndar ekki alveg stillt sig
í frásögninni og bregður á leik sem gerir hana ærslafulla og jafnvel groddalega
á köflum, til dæmis þegar hann líkir matnum við „kúk“ sem þarf að skeina af
trantinum. Lesendur Guðbergs kippa sér ekki upp við þessar lýsingar. Hann
hefur dálæti á svona andstæðum þar sem matur og saur eru tvær hliðar á sama
peningi. Hið líkamlega er ávallt til staðar í verkum hans og hinn frjói leikur
með tungumálið og andstæðurnar, tvöfalt eðli allra hluta er stöðugt afhjúpað í
verkum hans.
Sagan fjallar eins og áður segir um ellina, missi ástvinar og einmanaleikann
sem fylgir í kjölfarið. Einn af eiginleikum mannsins er trygglyndið sem hann
sýnir látinni eiginkonu sinni. Draumur þeirra var að fara í siglingu saman til
Færeyja en eftir að hún veikist verður ekkert úr því. Gamla manninum finnst
hann vera skuldbundinn til að fara í þessa sjóferð og gerir sér grein fyrir að
hann losnar aldrei við konuna meðan hann lifir. Hann fær þá snilldarlegu hug-
mynd að láta brenna hana og geyma jarðneskar leifar hennar í krukku eða eins
segir í sögunni: „Á hverjum morgni fengi ég mér hana út í kaffið eða teið, ögn
í teskeið af ösku og þegar hún væri komin í mig og hefði sameinast líkama
mínum, því vatni sem holdið er, færi ég með hana í langa sjóferð, vatn í vatni,
aska í ösku, og sameinast með missi beggja.“ (bls. 72). Lok sögunnar snúast
síðan um útfærslu þessarar hugsunar. Hin miðlægu tákn, vatnið og askan,
leika hér aðalhlutverkið í fullkomlega rökréttum endi. Guðbergur sýnir hér
enn hversu djúphugull hann er, gamli maðurinn heldur í síðasta hálmstráið,
treinir sér hinar jarðnesku leifar eiginkonunnar meðan þær endast.
Guðbergur Bergsson hefur einu sinni enn sent frá sér áhugaverða skáldsögu.
Hún er ekki löng (enda undirtitill hennar stuttsaga) en rík að innihaldi. Hver
einasta blaðsíða er hlaðin merkingu og byggingin er mjög hnitmiðuð, fléttan
þétt og hvergi óþarfa málalengingar. Sagan fjallar um efni sem mörgum finnst
óþægilegt, sjúkdóma, elli og hrörnun. Samfélagið vill sem minnst af hinum
gömlu og sjúku vita, enginn vill annast þá sem eru veikir og ósjálfbjarga. Þetta
hlutskipti bíður samt allra sem eldast og verða gamlir. Í Missi tekst Guðbergi