Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 88

K j a r t a n Ó l a f s s o n
88 TMM 2011 · 1
um götur bæjarins undir sínum hakakrossfána. Lið aðdáenda Hitlers
var reyndar annars eðlis en önnur einkennisbúin lið hinna flokkanna
þriggja. Munurinn var sá að hakakrossliðið var ætlað til árása á pólitíska
andstæðinga en hin, öll þrjú, til varnar sínum mönnum.
„Kommúnistar búast skotvopnum“ er kaflafyrirsögn í bók Þórs og
vísar til ársins 1934 (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 325–327) en reyndar
gerir hann hvað eftir annað tilraun til að telja lesendum sínum trú um að
kommúnistar í Reykjavík hafi alltaf eða nær alltaf verið vopnaðir byssum
og skotfærum á árunum 1921–1946, því tímabili sem bókin fjallar um.
En skyldi Varnarlið verkalýðsins, sem kommúnistar komu á fót árið
1932, þá hafa átt sér vopnabúr og liðsmennirnir verið þjálfaðir í meðferð
skotvopna? Ekki þarf annað en lesa hið langa ritverk Þórs, sem hér er til
umfjöllunar, með athygli til að sjá að svo var alls ekki.
Helsti heimildarmaður Þórs um þessi efni er Þorsteinn Pétursson,
sem fæddur var 1906, en hann var hvorki meira né minna en formaður
varnarliðsins, allan tímann sem það starfaði. Hann gekk á unglingsaldri
í Félag ungra kommúnista og síðan í Kommúnistaflokkinn og var í
honum öll þau átta ár sem sá flokkur starfaði. Hann tók síðan þátt í
stofnun Sósíalistaflokksins 1938 og var í fyrstu miðstjórn hans en sagði
sig úr flokknum 1939 og gekk skömmu síðar til liðs við Alþýðuflokk-
inn þar sem hann gegndi margvíslegum trúnaðarstörfum í áratugi,
kappsfullur baráttumaður sem fyrr, og reyndist þá oft erfiður and-
stæðingur sínum gömlu pólitísku félögum sem með honum höfðu verið
í Kommúnistaflokknum.
Á árunum kringum 1980 sest Þór Whitehead við fótskör Þorsteins
og reynir að fá upp úr honum allt sem í boði kynni að vera og nota
mætti til að sverta þá sem á sínum tíma höfðu verið með honum í
Kommúnistaflokki Íslands. Líklegt er að Þór hafi fyrst af öllu spurt
þennan eina formann Varnarliðs verkalýðsins um starfsemi þess og átt
von á að þar væri feitt á stykkinu, enda Þorsteinn manna ólíklegastur,
er hér var komið sögu, til að hlífa sínum fornu félögum sem hann hafði
sagt skilið við fyrir 40 árum.
Hvað um vopnin? spyr Whitehead og Þorsteinn svarar: Við áttum
ekkert vopnabúr (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 237) en bætir við að
barefli hafi þeir átt og nokkrir menn úr Kommúnistaflokknum hafi átt
byssur, líklega „um“ 15! (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 237 og 325–327).
Greinilegt er að talan er óljós og Þorsteinn hefur ekki treyst sér til að
nefna nokkurn einasta mann úr varnarliðinu sem átti byssu, því að ekki
hefði Þór fúlsað við slíkum fróðleik hefði hann verið í boði. En setjum
nú svo að þetta sé rétta talan, að 15 flokksmenn hafi átt skotvopn. Um