Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 65

„ Þa ð s e m d r í f u r m i g á f r a m e r u u p p g ö t va n i r …“
TMM 2011 · 1 65
blekkingu að sá ágæti maður hafi verið kona því hann útleggur nafn
hans Gottfried sem Guðfríður. Árið í lífi Jóns sem skáldsagan lýsir er
tími mikilla umbrota í innra lífi hans því hann er að staðsetja sig til-
vistarlega annars vegar í náttúrunni og mannlegu samfélagi með hlið-
sjón af nýjustu kenningum vísindanna en hins vegar andspænis Guði.
Niðurstaða Jóns er ekki sú að taka upp hreinlínustefnu heldur verða
einhvers lags helmingaskipti bæði í heila og hjarta því hann notar óspart
það sem kallað er brjóstvit en er svo líka að brjóta hluti til mergjar með
hyggjuviti sínu. Mörgum þóttu skoðanir Jóns kyndugar og þetta ár sem
hann býr í hellinum á hann í ritdeilu og þrasi við Gunnar á Dyrhólum
sem stríðir honum með þeim gamaldags skoðunum sem Jón aðhylltist
og hélt fram.“
Vangaveltur Jóns í bókinni snúast margar hverjar um að sætta þann
veruleika sem blasir við og það sem bærist innra með honum. Þetta
gefur ljóðskáldinu Ófeigi færi á því að gefa ímyndunaraflinu lausan
tauminn en raunar minnir myndmál skáldsögunnar oft og tíðum á
ljóðabókina Roða þar sem m.a. er hrært saman áhrifum frá dauðarokki
og heimatilbúinni frumspeki. Eldgosið í Kötlu setur ógnarlegan svip
á sögusviðið en þó er fegurðin aldrei langt undan og þá koma upp í
hugann léttleikandi kaflar úr Provence í endursýningu sem Ófeigur
sagði vera ástarjátningu í aðra röndina:
Hér á Suðurlandi eys Katla eldi og eimyrju yfir Mýrdalinn og fellur sandur og
aska úr lofti svo aldimmt er um miðja daga. Auk þess gengur á með ausandi
vatnsveðrum og blotasnjó og þegar þetta blandast saman þá er sem úr mekkin-
um rigni þykkvu bleki. Þá harðnar krapaskánin á jörðinni í frosti og vindþurrki
svo sveitin er öll sem slegin í kopar. Jafnfallinn sandur er eins og gerist mest á
snjóavetrum og stórir blökkuskaflar gera landið að grængljáandi eyðimörk. Þá
fýkur askan og smýgur um allar gáttir og spillir matvælum. Dýra þola mistrið
illa og öll augu svíða. Með guðs réttlæti mun öllu þessu slota og burt fjúka og
niður rigna og við aftur fyrirfinnast í vorblíðum högum. Þá set ég fífil í hatt
minn og kyssi þig!8
Ófeigur hefur látið þau orð falla að þetta ár í lífi Jóns sé nánast gert upp
í einni setningu í sjálfsævisögunni, sagan sem sögð er í skáldsögunni er
því að miklu leyti uppspuni þar sem greina má skýr höfundareinkenni
Ófeigs, eins og bent hefur verið á. Þrátt fyrir þetta leynir sér ekki að marg-
háttuð heimildavinna hefur átt sér stað, bæði varðandi tíðarandann og
stíl: „Það er hefð sem ég held að hafi skapast með annálaskrifum um það
hvernig menn umgangast texta, þeir voru álitnir hjálpartæki þekkingar
og fræðslu en líka fréttaveitur, það var ekki endilega listrænt mark-