Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 79

A k a d e m í s k t t o r f
TMM 2011 · 1 79
svo mikið að nauðsynlegt er að laga hann kemur alltaf til álita hversu
langt skuli ganga. Oft er gripið til þess ráðs að rífa hann að hluta til og
endurhlaða en stundum verður ekki hjá því komist að rífa slíkan vegg
til grunna og hlaða að nýju. Þá er torfið yfirleitt endurnýjað en sama
grjótið notað aftur.
Nú til dags eru flestir safnamenn eðli málsins samkvæmt íhalds-
samir þegar kemur að því að meta hversu langt skuli ganga í endurnýjun
byggingarhluta. Forðast beri í lengstu lög að endurnýja byggingarhluta
og jafnframt skuli endurnota byggingarefni eftir því sem unnt er. Þetta
viðhorf hefur smám saman sótt í sig veðrið á undanförnum áratugum,
en áður fyrr fóru menn stundum mun ógætilegar í þessum efnum og
ráðist var í endurnýjun á byggingarhlutum og jafnvel endurbyggingu í
miklu meira mæli en nú er almennt talið æskilegt.
Í sumum af torfbæjunum má sjá að sambærilegt viðhorf hefur oft
verið ráðandi fyrr á tímum. Í Glaumbæ í Skagafirði má til dæmis sjá
torfveggi sem gildaðir hafa verið upp eins og það er kallað, mörgum
sinnum. Hægt er eða lesa úr veggjunum viðgerðarsögu sem nær nokkuð
á aðra öld.
Sá hleðslumaður sem Sigurjón vitnar til í grein sinni er sannarlega
reyndur handverksmaður og virtur á því sviði. Hann er hins vegar síður
en svo óskeikull. Ekki er mjög langt um liðið síðan hann tók að sér að
endurhlaða vegg í einum merkasta torfbæ safnsins og án þess að ræða
það við ábyrgan starfsmann Þjóðminjasafnsins flutti hann að nýtt grjót
til verksins um langan veg og hlóð vegginn öðruvísi en hann hafði áður
verið. Þarna voru gerð alvarleg mistök.7
Á Núpsstað ákvað verkstjórnandi, starfsmaður Þjóðminjasafnsins,
að fara varlega í sakirnar, endurhlaða eins lítið og kostur væri og koma
grjóti veggjarins aftur í sömu skorður og áður. Eitt og annað í ákvörð-
unum verkstjórnandans orkar tvímælis að mínu mati eins og til dæmis
að merkja grjótið og reyna að koma hverjum steini á sinn stað aftur.
Að sögn heimildarmanns sem tók þátt í þessum ákvörðunum var þetta
atriði þó rætt í hópi starfsmanna sem voru sammála um niðurstöðuna.
Hvað sem segja má um þau vinnubrögð að ætlast til þess að hver steinn
í vegg af þessu tagi rati aftur á sinn stað, þá verður að líta til þess að
ákvörðunin var þó ótvírætt minjunum í vil ef svo má segja. Farið var
mjög varlega í sakirnar.
Í fyrri hluta greinar sinnar nefnir Sigurjón nokkrum sinnum að
breytingar hafi orðið á minjavörslunni fyrir tilstuðlan nýfrjálshyggj-
unnar eða í anda hennar. Hann segir að hún hafi grafið undan virðingu
Þjóðminjasafnsins og hvatt til þess að upp risu mörg söfn og fyrirtæki