Tímarit Máls og menningar - 01.02.2011, Blaðsíða 91

N o k k r a r a t h u g a s e m d i r v i ð b ó k Þ ó r s W h i t e h e a d
TMM 2011 · 1 91
en Brynjólfur var aldrei í Varnarliði verkalýðsins. Tal Þórs Whitehead
um skotvopn varnarliðsmanna er því ekkert annað en órökstuddar
dylgur án nokkurra heimilda úr munnlegum eða rituðum frásögnum.
Annað mál er það að í hinum hörðu stéttaátökum kreppuársins 1932,
eftir Gúttóslaginn fyrri í júlí og þann stóra í nóvember, hitnaði mörgum
í hamsi. Til marks um það má nefna að strax eftir 9. nóvember ákváðu
stjórnvöld að styrkja lögregluna með 125 manna fastráðnu varaliði sem
Alþýðublaðið sagði að fengið hefði í hendur sextíu hálfsmetra langar
eikarkylfur sem væru fimm sentímetrar að gildleika (Sovét-Ísland óska-
landið, bls. 212–215).
Á Alþýðusambandsþingi þá um haustið, sem einnig var flokksþing
Alþýðuflokksins, var samþykkt yfirlýsing um að flokkurinn myndi beita
sér fyrir „hvers kyns varnarráðstöfunum“ og jafnvel „búa verkalýðinn
sams konar vopnum og ríkisvaldið kann að láta beita í vinnudeilum“
(Sovét-Ísland óskalandið, bls. 216).
Full ástæða er til að taka eftir því að það var ekki Kommúnista flokkur-
inn sem sendi frá sér þessa yfirlýsingu, heldur Alþýðuflokkurinn. Í
bók sinni reynir Þór hvarvetna að sýna fram á að allar hræringar
Kommúnistaflokksins hafi verið eftir fyrirmælum frá Moskvu, en
skyldi hann þá telja að tilskipun frá Moskvu hafi líka legið að baki
nýnefndri hótun Alþýðuflokksins frá árinu 1932?
II. Austurvígstöðvarnar
Á þeim átta árum sem Kommúnistaflokkur Íslands starfaði, árunum
1930–1938, var hann deild í Alþjóðasambandi kommúnista, Komintern,
en höfuðstöðvar sambandsins voru í Moskvu. Þar rak Komintern meðal
annars tvo skóla sem tóku við erlendum nemendum frá öðrum ríkjum,
Leninskólann og Vesturháskólann. Skólunum var ætlað að mennta ungt
og efnilegt fólk úr kommúnistaflokkum hinna ýmsu landa og gera það
hæfara til að taka að sér mikilvæg trúnaðarstörf fyrir viðkomandi flokk.
Eins og nærri má geta var kennsla í fræðum Marx og Lenins höfuð-
þáttur í skólastarfinu og kapp lagt á að efla þann skilning á framvindu
mála í Sovétríkjunum sem þarlend stjórnvöld töldu réttan.
Á tímabilinu frá 1929 til 1938 fóru á milli 20 og 30 Íslendingar til
náms við þessa skóla í Moskvu og birtir Þór Whitehead nöfn þeirra
allra eða nær allra í bók sinni (Sovét-Ísland óskalandið, bls. 434–435).
Námstími þeirra flestra var eitt ár en hjá nokkrum tvö ár. Mikil leynd
hvíldi á sínum tíma yfir starfsemi þessara menntastofnana og til marks
um það má nefna að allir nemendur sem þar hófu nám gengu á náms-