Þjóðarbúskapurinn - 01.08.1983, Blaðsíða 17

15
áhrifanna á verðlag fer að gæta og hvaða áhrif aðgerðirnar í launamálum hafa á
atvinnu og greidd laun fremur en á kauptaxta. Niðurstöður um breytingar
kaupmáttar tekna eru því afar óvissar og sama máli gegnir um áhrif samdráttar-
ins í kaupmætti á einkaneyslu og innflutning.
Þær óvissu verðlagsspár, sem gerðar hafa verið með hliðsjón af þeim
ráðstöfunum, sem ákveðnar voru í lok maí, sýna mikla hjöðnun verðbólgu á
síðustu mánuðum ársins. Undir lok þess gæti verðbólgan verið komin niður
undir 30% miðað við heilt ár, en ætla má, að án viðnámsaðgerða og að óbreyttu
hefði verðbólgan verið 130-140%. ítrekað skal, að mikil óvissa ríkir um það,
hversu fljótt þessar aðgerðir skila árangri. Kaupmáttur taxtakaups, sem var um
11% lakari á fyrri hluta ársins en á sama tíma í fyrra, er talinn verða 22% lakari
síðari hluta ársins en á sama tíma í fyrra. Árið allt yrði kaupmáttur taxta því 18%
lægri en að meðaltali í fyrra, og er þá reiknað með hinum lögboðnu hækkunum
taxtakaups á síðari hluta ársins en öðrum ekki. Rýrnun kaupmáttar taxta er talin
verða 6% meiri en orðið hefði án aðgerða (9% meiri síðari hluta árs), en þessi
skerðing er að hluta unnin upp af þeim mildandi fjármálaaðgerðum, sem áður
var gerð grein fyrir. Eins og nánar er fjallað um hér á eftir, er áætlað, að
kaupmáttur ráðstöfunartekna heimilanna minnki ekki eins mikið og kaupmáttur
taxtakaups, eða um 14% á mann. í því mati fléttast saman margir þættir.
Þær horfur, sem hér hafa verið raktar, fela í sér meiri samdrátt innlendrar
eftirspurnar, einkum innflutningseftirspurnar, en áður var reiknað með, og er
nánari grein gerð fyrir þessu efni hér á eftir. Fyrstu áhrif efnahagsaðgerðanna
hafa án efa í för með sér samdrátt í eftirspurn og umsvifum á þessu ári, minni
viðskiptahalla en ella hefði orðið og undir lok ársins mun að líkindum draga til
muna úr verðbólgu. Fyrir þessar aðgerðir var talið, að atvinnuöryggi væri
veruleg hætta búin. Ráðstafanirnar breyta þeim horfum, en erfitt er að ætlast
nákvæmlega á um heildaráhrifin. Atvinnuhorfur voru ótryggar orðnar í undir-
stöðugreininni, sjávarútvegi, áður en til aðgerðanna var gripið, bæði vegna
aflatregðu og misgengis innlends og erlends verðlags. Ráðstafanirnar í maílok
bættu stöðu fyrirtækja í sjávarútvegi til muna svo og í þeim greinum, sem eiga
mest undir viðgangi hans. Ljóst er og, að rekstrarstaða útflutnings- og
samkeppnisiðnaðar hefur sjaldan verið betri en í kjölfar þessara aðgerða. Á
hinn bóginn er hætt við, að samdráttur tekna og eftirspurnar leiði til minnkandi
umsvifa í ýmsum atvinnugreinum, sem starfa fyrir innlendan markað. Á móti
vegur þó, að samdrátturinn mun líklega beinast að innflutningi í mun meira mæli
en innlendri vöru og þjónustu. Þannig ætti samkeppnisstaða þeirra greina, sem
keppa við innflutning eða bera mikinn hluta framleiðslukostnaðar innanlands en
verulegan hluta af tekjum í gjaldeyri, að batna að mun. Má því ætla, að
atvinnuáhrif aðgerðanna verði jákvæð, þegar á allt er litið. Niðurstaðan ræðst
þó einnig af þróun annarra þátta efnahagsmála, bæði þeim, sem eru í höndum
stjórnvalda, og þeim, sem ekki eru á þeirra valdi, svo sem aflabrögðum og
viðskiptakjörum.