Þjóðarbúskapurinn - 01.08.1983, Blaðsíða 22

20
hárrar lántöku sjóðsins. Samhliða bráðabirgðalögunum gaf ríkisstjórnin útgerð-
armönnum fyrirheit um endurgreiðslu á að minnsta kosti þriðjungi
vaxtagreiðslna á lánum Fiskveiðasjóðs á tímabilinu 1. október 1982 til jafnlengd-
ar 1983, samtals að fjárhæð 100 milljónir króna á októberverðlagi.
Af einstökum útvegsgreinum var hagur útgerða stærri skuttogaranna einna
lakastur árið 1982, og benda áætlanir til þess, að verg hlutdeild fjármagns í þeirri
grein hafi orðið neikvæð sem nemur um 2% af tekjum. Aftur á móti var verg
hlutdeild fjármagns í útgerð minni skuttogara jákvæð sem nemur um 9% af
tekjum. Á mælikvarða hreins hagnaðar fyrir skatt1) verður munurinn milli hinna
einstöku útvegsgreina ekki eins mikill, fyrst og fremst vegna þess hve fjármagns-
kostnaður útgerða nýjustu togaranna, sem allir eru af minni gerðinni, vegur hér
þungt. í þessu sambandi má geta þess, að nærri lætur, að vaxtakostnaður
útgerða þeirra togara, sem skráðir voru eftir 1977, sé um það bil 10% hærri sem
hlutfall af tekjum en vaxtakostnaður eldri togaranna.
Áætlanir um hag botnfiskveiða árið 1983 benda til þess, að þrátt fyrir
minnkun botnfiskaflans miðað við fyrra ár muni afkoma útvegsins í heild að
líkindum verða skárri en undanfarin tvö til þrjú ár (á mælikvarða vergrar
hlutdeildar fjármagns). Þrátt fyrir þennan bata í afkomu útgerðar verður þó að
telja, að núverandi rekstrarskilyrði séu í knappasta lagi. Snemma á árinu voru
gerðar ýmsar ráðstafanir til þess að styrkja stöðu útgerðarinnar. Má þar nefna,
að fjáröflun til Olíusjóðs, sem stofnaður hafði verið í september 1982, var komið
á fastari grundvöll með álagningu sérstaks 4% útflutningsgjalds af sjávarafurð-
um, jafnframt því sem 7% olíugjald til útgerðarinnar utan skipta var framlengt.
Með bráðabirgðalögum nýrrar ríkisstjórnar í maílok 1983 var Olíusjóður síðan
lagður niður, en í hans stað var tekin upp sérstök kostnaðarhlutdeild utan
skipta, sem nemur 29% miðað við fiskverð eins og það er ákveðið af
1) Mcö hreinum hagnaöi cr átt viö tckjur aö frádrcgnum breytilcgum kostnaöi og afskriftum auk áfallinna vaxta
og gcngismun á vcxti af gcngistryggðum lánum. Vcröbreytingafærslu samkvæmt núgildandi skattalögum cr
slcppt og einnig gcngismun á afborganir og höfuðstól. pcssi mælikvaröi hcfur lcngi vcriö notaöur. cnda fcll
hann aö nokkru lcyti saman viö skattalög til ársins 1978. Á þcssum mælikvaröa cru hins vcgar ýmsir annmarkar.
Hækkandi nafnvcxtir og aukin gcngis- og vcrötrygging í vaxandi vcröbólgu hcfur valdið því, aö skilin milli
afborgana og vaxta af lánum cru orðin afar óljós. Talsvcröur hluti þcss vaxtakostnaöar. scm rciknaöur cr inn í
rckstrarafkomuna, cr því í raun afborganir af lánum. Þcssi afkomumælikvaröi nálgast því aö sýna greiösluaf-
komu frcmur cn rckstrarafkomu, ncma hvaö hcr cr reiknað mcö afskriftum cn ckki afborgunum af lánum.
Mcö nýju skattalögunum cr rcynt aö gcra leiðréttingar vcgna áhrifa vcröbólgu á fjármagnskostnað
fyrirtækja. Öll gcngis- cöa vísitöluuppfærsla lána cr færö til gjalda, cn á móti cr rciknuö til tckna sú vcrörýrnun
skuldanna — cf cinhvcr cr — scm vcrður vcgna almcnnra vcrðbrcytinga. í rcynd cr þannig aðcins sá hluti
fjármagnskostnaðar, scm er umfram áhrif almcnnra vcröbrcytinga, rciknaður til gjalda. þ. c. þeir vcxtir, scm
cru umfram vcröbólgu (raunvcxtir). Þessi aöfcrö ætti aö gcfa bctri mynd af raunvcrulegri rckstrarafkomu
tyrirtækja cn áöurncfnda aötcröin. Einn galli cr þó á hcnni, cins og hún cr framkvæmd. Til þcss að auðvclda
framkvæmdina cr bcitt cinföldum aðfcrðum. til dæmis cr vcrðbrcytingafærslan ávallt miöuö viö cinn og sama
stuöulinn, scm rciknaöur cr eftir mcöalhækkun byggingarvísitölu milli ára. Hún gctur hins vcgar vcrið talsvcrt
önnur cn gcngisbrcyting frá upphafi til loka árs, scm gcngisuppfærslan miöast viö, og niöurstaöan gctur því
verið misvísandi. Glöggt dæmi um þctta cr áriö 1981. Verðbrcytingastuöullinn var þá 53,49%. cn þá hækkaöi til
dæmis gengi dollars aðcins um 31% frá byrjun til loka ársins og gcngi SDR cnn minna, eða um 22%. Á árinu
1982 var þcssu öfugt farið. Þá var verðbreytingastuöullinn 53.78% cn gcngi dollars hækkaöi aftur á móti um
103% frá byrjun til loka ársins og gengi SDR um 94%. Af þcssum sökum hafa afkomusvciflur á þcnnan
mælikvarða vcriö mjög miklar síðustu þrjú árin. Þctta kemur glöggt fram í meðfylgjandi töflum, þar scm hrcinn
hagnaöur samkvæmt nýju skattalögunum er mjög frábrugöinn því, scm ætla má að uppgjör samkvæmt cldri
skattalögum hcföi sýnt. Einkum á þctta viö um útgcröina, cnda vcgur fjármagnskostnaður þar þyngra cn hjá
fiskvinnslunni.