Þjóðarbúskapurinn - 01.08.1983, Side 39

37
frádráttarlið hjá öllu launafólki, þar sem samningar höfðu enn ekki tekist hjá
ýmsum aðilum vinnumarkaðarins, til dæmis hjá opinberum starfsmönnum. Auk
þess kváðu bráðabirgðalög þessi (nr. 79/1980) svo á að felldur skyldi niður
helmingur þeirrar verðbótahækkunar launa, sem ella hefði orðið hinn 1.
desember 1982 samkvæmt ákvæðum laga nr. 13/1979.
Verðbætur voru síðan greiddar samkvæmt ákvæðum laga nr. 13/1979 hinn 1.
mars síðastliðinn. Með bráðabirgðalögum nr. 54 27. maí 1983, um launamál, var
verðbótatilhögun launa enn breytt og ákvæði laga nr. 13/1979 numin úr gildi.
Bráðabirgðalögin kveða svo á að á tímabilinu 1. júní 1983 til 31. maí 1985 skuli
óheimilt að ákveða, að laun eða aðrar kaupgreiðslur fylgi breytingum vísitölu
eða annars hliðstæðs mælikvarða. Jafnframt var ákveðið, að laun skyldu yfirleitt
hækka um 8% hinn 1. júní 1983 (lágmarkstekjur fyrir fulla dagvinnu þó um
10%) og um 4% hinn 1. október 1983.
Til þess að fá sem gleggsta mynd af tekjuþróun einstaklinga þarf í raun að
skoða fjóra mismunandi mælikvarða, þ. e. kauptaxta, atvinnutekjur, heildar-
tekjur og ráðstöfunartekjur. Segja má, að grunnviðmiðunin sé kauptaxtamæli-
kvarðinn. Þessum mælikvarða er ætlað að sýna umsamdar breytingar kauptaxta
launafólks, bæði beinar grunnkaupshækkanir og eins hvers kyns flokka- og
starfsaldurstilfærslur. Hér er því um að ræða hreina taxtaviðmiðun einstaklinga
án tillits til vinnutíma, aukagreiðslna hvers konar og ýmissa annarra þátta, sem
hafa áhrif á tekjur. Þannig má segja, að kauptaxtabreytingar gefi vísbendingu
um launaþróun einstaklinga í þrengsta skilningi þess orðs, og er oft erfiðleikum
bundið að meta til einnar tölu flókin ákvæði kjarasamninga um kaupgreiðslur.
Annar mælikvarði er svonefnt atvinnutekjuhugtak. í því felst að mældar eru
launagreiðslur og tekjur hvers konar af atvinnu launþega. Þetta hugtak er því
mun víðtækara en kauptaxtahugtakið, þar sem hér koma inn áhrif vinnutíma auk
hugsanlegra greiðslna umfram ákvæði samninga eða samkvæmt ákvæðum, sem
ekki eru metin til fulls í kauplagsvísitölu. Atvinnutekjur launþega í heild taka
ennfremur til breytinga á vinnuafli í landinu, þar með talið til dæmis aukin
atvinnuþátttaka kvenna o. fl.
Þriðji mælikvarðinn er síðan heildartekjur launþega, en í þeim felast, auk
atvinnutekna, tilfærslutekjur hvers konar, bætur lífeyristrygginga, greiðslur úr
lífeyrissjóðum, vaxta- og eignatekjur, svo og tekjur barna undir 16 ára aldri.
Fjórði mælikvarðinn felst í svonefndum ráðstöfunartekjum heimilanna. Þetta
hugtak tekur til heildartekna heimilanna (sbr. hér að framan) að frádregnum
beinum sköttum til ríkis og sveitarfélaga.
Þegar horft er yfir þróun þessara mælikvarða á síðasta áratug, kemur í ljós, að
breyting kauptaxta er að jafnaði talsvert minni en breytingar hinna mælikvarð-
anna. Á tímabilinu 1972-1982 hækkuðu kauptaxtar að jafnaði um 41-42% á ári,
en atvinnutekjur, heildartekjur og ráðstöfunartekjur í heild um 48-49% á ári,
eða um 46-47% á mann. Sá mismunur, sem hér kemur fram, skýrist til dæmis af
áhrifum lengri vinnutíma, aukinni atvinnuþátttöku kvenna á þessu tímabili,