Gripla - 2019, Qupperneq 59

59
sérhvers manns, að „traust trútt“ af Guði sé lykillinn að eilífu lífi – sjálfu
hjálpræðinu.38
Þar fyrir utan verða færð gild textafræðileg rök gegn því, að ritun
Flateyjarbókar tengist á einhvern hátt óláfi IV. Hákonarsyni og sviplegu
fráfalli hans: Meðal annars bendir efnisval og efnisskipan í niðurlagi Óláfs
sǫgu helga í Flateyjarbók til hins íslenska verkkaupa bókarinnar, Jóns
Hákonarsonar í Víðidalstungu (1350–fyrir 1416), og nýjung í stafsetningu
Magnúsar Þórhallssonar skrifara, táknun miðmyndarendingarinnar, bendir
til jafneldris alls meginstofns hlutar Magnúsar, enda má minna á ummæli
Magnúsar sjálfs um ritunarárið 1387.39
úr því að Eiríks sǫgu víðfǫrla hefur verið valinn staður fremst í Flat-
eyjarbók til að minna á hjálpræðissöguna, er ekki úr vegi að huga að því,
hvort staðsetning sögunnar í hinum miðaldahandritunum fjórum beri vitni
um sömu sögusýn.
AM 720 a VIII 4to er einungis brot tveggja blaða, sem upphaflega
hafa verið samhangandi, m.ö.o. verið tvinn. Á fyrra blaðinu eru lokin á
Maríujartein og síðan upphaf Eiríks sǫgu víðfǫrla, en á síðara blaðinu er brot
úr Lilju Eysteins Ásgrímssonar (d. 1361 eða 1366).40 Hvort fleira en eitt
blað vantar framan við hið fyrra varðveitta, er óvíst; Maríujarteinin, sem
þar er skráð, er í annarri gerð en tvær varðveittar íslenskar miðaldagerðir
hennar,41 svo að útreikningar um stærð upphafseyðunnar eru örðugir.
38 Sjá Kolbrún Haraldsdóttir, „Für welchen Empfänger wurde die Flateyjarbók ursprünglich
konzipiert?“, 13–16.
39 Á yngra stigi – þ.e. frá árslokum 1390 – eru einvörðungu viðaukarnir fremst í bókinni
(formálinn og dálkar 1–10) svo og viðbætur, sem standa fyrir aftan síðustu sögu meg-
instofns bókarinnar, Hákonar sǫgu Hákonarsonar, (dálkar 750–754 og 847–901(l. 29)),
og á enn yngra stigi – þ.e. frá árunum 1391–1394 – eru allra síðustu dálkarnir (dálkar 901
(l. 30)–905), sjá Kolbrún Haraldsdóttir, „Für welchen Empfänger wurde die Flateyjarbók
ursprünglich konzipiert?“, 16–46.
40 Sjá Helle Jensen, „En Marialegende uden Maria“, Opuscula III, Bibliotheca Arnamagnæana
29 (Kaupmannahöfn: Munksgaard, 1967), 272–277; Eiríks saga víðfǫrla, útg. Helle Jensen,
lxix; um jarteinina sjá ennfremur Hans Schottmann, Die isländische Mariendichtung.
Untersuchungen zur volkssprachigen Mariendichtung des Mittelalters, Münchner Germa-
n istische Beiträge 9 (München: Wilhelm Fink Verlag, 1973), 407–413; sbr. Irene R.
Kupferschmied, Die altisländischen und altnorwegischen Marienmirakel II. Konkordanz und
Handschriftenverzeichnis, Münchner Nordistische Studien 17 (München: Herbert Utz
Verlag, 2017), 31 ásamt tilv.
41 Sbr. Mariu Saga. Legender om Jomfru Maria og hendes Jertegn. Efter gamle Haandskrifter, útg.
C. R. Unger, Norrøne Skrifter af religiøst Indhold, Det norske Oldskriftselskabs Samlinger
11–12, 14 og 16 (Kristjaníu: Brögger & Christie, 1871), 207–211, 1174–1176.
E i r í k s s a g a v í ð f ǫ r l a Í MIÐaLDaHanDrItuM