Gripla - 2019, Síða 120

GRIPLA120
Bæn heilags Brendans má skipta í tólf hluta og er brynjan sá tíundi.35
útbreiðsla og handritageymd Brendansbænar hefur ekki verið rannsökuð
til hlítar og við útgáfu hennar í ritröðinni Corpus Christianorum studd-
ist útgefandinn, Pierre Salmon, einungis við sex handrit.36 Saman burður
texta 461 við útgáfuna leiðir í ljós að íslenska handritið á mesta samleið
með handriti frá 11. öld sem komið er frá benediktínaklaustrinu í Bury St
Edmunds í Suffolk á Englandi.37 Athyglisvert er, að í enska handritinu er
einungis brynjan, ekki aðrir hlutar Brendansbænar, alveg eins og í 461, sem
bendir til þess að brynjan hafi að einhverju marki dreifst stök, án samhengis
Brendansbænarinnar. Ekki er kunnugt um brynjubænir annars staðar á
Norðurlöndum og AM 461 12mo er eina íslenska handritið, svo vitað sé,
sem varðveitir brynju á latínu.38 Á hinn bóginn er nokkrar íslenskar brynju-
bænir að finna í handritum en heillegt yfirlit yfir þær er ekki til og líklegt
að fleiri slíkar bænir komi í ljós eftir því sem nákvæmri handritaskráningu
vindur fram.39 Skýrastar íslenskar hliðstæður við latínubænina er að finna
í tveimur handritum sem bæði eru í Svíþjóð. Þetta eru Holm. Papp. 8vo nr.
23, tímasett til 17. aldar, og handrit í safni Kungliga Vitterhets-, Historie-
35 Hlutar IV–VII eru samstæðir og geyma röð ákalla sem hefjast á Libera me, Domine. Þar á
meðal eru áköll þar sem Drottinn er beðinn að frelsa þann sem biður, eins og hann frels-
aði tiltekna biblíupersónu (t.d. „sicut liberasti Iob de temptationibus satanae“ o.s.frv. –
Testimonia orationis Christianae antiquioris, útg. Pierre Salmon, Charles Coebergh og Pierre
de Puniet, Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis 47 (Turnhout: Brepols, 1977),
6). Nokkur slík áköll má finna á bl. 35v í 461: „Og svo leys þú þenna mann af verk og kveisu,
sem þú leystist úr kviði Maríu meyjar móður þinnar, og svo sem þú leystir spjót og nagla úr
þínum signuðum sárum, höndum og fótum og síðu, og Susannam af lognum lesti, Danielem
af gröf ólmra dýra og þrjá sveina af ofni brennanda, Davíð af synda sauri, Móises af valdi
heiðinna þjóða, Paulum af böndum en Petrum af sjó ...“ Alfræði íslenzk III, 114, Íslenskar bænir,
122. Sjá einnig Jonna Louis-Jensen, „Súsannam af lognum lesti,“ Con amore. En artikelsamling
udgivet på 70-årsdagen den 21. oktober 2006, ritstj. Michael Chesnutt og Florian Grammel
(København: C.A. Reitzel, 2006), 213–215; og Duffy, Stripping of the Altars, 266–268. Duffy
bendir á að vísanirnar til Davíðs, Daníels, Súsönnu og drengjanna þriggja í eldsofninum eigi
rætur að rekja til bænar fyrir sálu manns á dánarbeði, sbr. http://www.preces-latinae.org/
thesaurus/Varia/CommendatioAnimae.html. Skoðað 9. september 2019.
36 Testimonia orationis Christianae antiquioris, útg. Pierre Salmon, Charles Coebergh og Pierre
de Puniet, Corpus Christianorum Continuatio Mediaevalis 47 (Turnhout: Brepols, 1977),
xxxviii. Listi yfir öll handrit sem útgefandi þekkti til, 54 að tölu, er á bls. xxii–xxiv.
37 Bibliotheca Apostolica Vaticana Reg.lat.12 (https://digi.vatlib.it/view/MSS_Reg.lat.12).
Skoðað 31. mars 2019. Bænin er á bl. 180v–181r.
38 Jakob Benediktsson, „Lorica,“ KLNM 10, 695–696.
39 Sjá þó Gearóid S. Mac Eoin, „Some Icelandic Loricae,“ Studia Hibernica 3 (1962): 143–
154.