Gripla - 2019, Page 124
GRIPLA124
hinum helga krossi, þá er hann mælti þessi orð: Consummatum est,
inclinato capite emisit spiritum. Pax, vax, vax, hero, boro, iuva tartar
gegimata + In nomine patri et spiritus sancti (32r4–15)48
Að sjálfri særingunni er sem sé formáli með upphafi Jóhannesar guðspjalls
og Faðirvorinu (eða hluta þess, eftir því hvernig túlka ber „Panem
nostrum“). Síðan er blæðingin særð burt við nafn Guðs og vísað til Sjötta
orðs Krists á krossinum. En lykilatriði í særingunni er hreyfingin sem
kveðið er á um í upphafi: gera skal fimm krossa með þumlinum — og
krossarnir vísa trúlega til hinna fimm unda Krists. í þessari blóðstemmu
blandast íslenska og latína rækilega saman og erfitt að geta sér til um hversu
mikið þau sem hugsanlega fóru með þessa særingu skildu af latínunni. Sú
staðreynd að undir lokin koma orðin inclinato capite emisit spiritum í beinu
framhaldi af Consummatum est, gæti bent til þess að fólk gerði sér ekki
grein fyrir að þau eru ekki lögð Kristi í munn. Á hinn bóginn er eðlilegt að
gera ráð fyrir því að skrifari AM 461 12mo hafi haft einhverja latínukunn-
áttu, því ýmsar bænanna í handritinu eru á latínu og skiljanlegar, þótt þar
komi fyrir villur.
í frásögn guðspjallanna af krossfestingunni gegna Jóhannes lærisveinn
Krists og María guðsmóðir ákveðnum hlutverkum sem dulúð síðmiðalda
gerði hátt undir höfði í samræmi við þá auknu Maríudýrkun sem einkenndi
tímabilið. Á bl. 39r til 41r í aM 461 12mo er rósakrans þar sem píslarsagan
er römmuð inn af 50 Maríuversum (Ave Maria) og fimm Faðirvorum.
Rósakransinn er byggður þannig upp að milli Faðirvoranna koma tíu
Maríuvers og milli Maríuversanna koma setningar sem lýsa atburðum
píslarsögunnar eins og hér, í fjórða hluta rósakransins, þar sem uppistaðan
eru sjö orð Krists á krossinum:
Pater noster. Þann sem negldur var á krossinn í gegnum hendur og
fætur með sljóvgum nöglum. Heil ⟨María⟩. Þann sem bað fyrir þá
sem hann krossfestu og sagði svo: Faðir, fyrirgef þeim því að þeir
vita ekki hvað þeir gjöra. Heil María. Þann sem talaði til spillvirkj-
ans sig biðjandi: í dag skaltu vera með mér í paradiso. Heil ⟨María⟩.
Þann sem bífalaði sankti Jóhannes sína sor⟨g⟩fullustu móður svo
segjandi: Kvinna, sjá þinn son. Heil María. Þann sem hrópaði:
48 Sbr. Alfræði íslenzk III, 111.